Geen tijd meer voor uitstelgedrag

Jelmer Mommers in zijn boek “Hoe Gaan We Dit Uitleggen” mag dan al oplossingen brengen om de klimaatverandering te temperen, want we moeten er bewust van zijn dat we ze niet zullen kunnen stoppen. Maar zeker mogen wij ons hoofd niet in het zand steken en moeten we onze verantwoordelijkheid nemen om de na ons komende generaties een goed leefbaar klimaat te geven.

Wij kunnen het niet nalaten stappen te ondernemen, anders zou dit getuigen hoe zelfzuchtig wij als individu wel durven zijn. Als maatschappij moeten wij samen verantwoorde stappen nemen om de opwarming van de aarde tegen te gaan. Dit vergt eerst en vooral politieke moed, waarna ook economische gevolgen onder ogen moeten gezien worden. Men kan niet ontkennen dat het algemeen een economische impact zal hebben voor meerdere jaren. Ook naar beroepen zal het een impact hebben. Er moet namelijk op landbouwgebied een hele herziening komen. Mensen moeten er toe komen om  minder vlees te eten en beter om te springen met het voedsel en voedselvoorraden. Het is hoog tijd dat ons consumptiegedrag ernstig onder de loep wordt genomen.

De Aarde en de toekomst van de mensheid liggen heden in onze handen. Er mag geen lafheid en geen egoïsme zijn. Elkeen moet tot het besef komen hoe kostbaar onze planeet is. Zij die niet willen zien moeten wij de ogen open doen. Er moet openlijk durven over gepraat worden. We mogen onze tijd niet passief ondergaan. Het kan makkelijk zijn om te zeggen

“We doen wat we doen en de toekomst zal haar oordeel over ons vellen.”

De vluchtelingen- en de bankencrisis van vorig decennium is niets in vergelijking met de groter wordende stroom van klimaatvluchtelingen, die nu al waar genomen kan worden en zal toenemen met de komende jaren.

Het neoliberalisme met haar geweld van de vrije markt heeft er voor gezorgd dat het leven van een mens klein en futiel werd, maar ook verstoord in zijn eigen achtertuin. De gehele technische revolutie ligt mee aan de oorzaak van wat we nu en in de komende jaren nog tegemoet moeten gaan zien, van hoger wordende temperaturen en aangroeiende woestijnen.

Sinds de technologische revolutie van de 19de eeuw hebben we generatie na generatie zien profiteren van vooruitgang. Nu echter is er een kantelpunt bereikt waarbij onze kinderen en kleinkinderen, het slechter hebben dan onze generatie. De globalisering en de overconsumptie laten zich voelen.

Erg genoeg zien we heel wat gepalaver en nodeloos heen en weer gepraat dat blijkbaar niet veel schijnt op te lossen. Men moet geen deskundige te zijn om in te zien dat we die vooropgestelde doelstelling uit het Parijse klimaatakkoord niet gaan halen. Zelfs met heel uitgebreide en  drastische maatregelen zal het moeilijk zijn door het niet eensgezind zijn van de geïndustrialiseerde landen en hun bewindsvoerders.

Krista Bruns bij het behalen van haar Phd bachelor diploma aan de Universiteit van Utrecht, waar na ze een premaster jaar in Econometrics aan de Erasmus Universiteit van Rotterdam volgde en een uitwisselingsemester aan de Universidad de Complutense in Madrid.

De 28 jarige Krista Bruns, sinds kort woonachtig in Den Haag en onlangs gepromoveerd in de Economie, en zich bij een ouderwetse blog verkiest te houden, wordt, zoals wij,  toch ook een beetje verdrietig als zij over de klimaatproblematiek nadenkt. Net als wij gelooft zij dat het nog niet te laat is en beseft ze dat het momentum en de noodzaak beiden aanwezig zijn. Ze drukt zelfs de hoop uit:

Wij kunnen de geschiedenis in gaan als de generatie die het tij van 200 jaar industrialisering en vervuiling deed keren. Hoe mooi zou dat zijn? {Geen tijd meer voor uitstelgedrag}

Zij durft ook te kijken naar het huidige menselijk (wan)gedrag, waarbij de politiek onze dagelijkse belevenissen wel (on)handig weet te verstoren.

Wel met een economische blik, niet gehinderd door wetenschappelijke conventies of al te veel jargon. {Blog}

dringt zij zich nu ook op in de bloggerswereld, met haar eigen persoonlijke standpunten, los van haar functie als beleidsmedewerker van het Nederlandse Ministerie van Financiën. Ze hoopt zo met haar stem ook iets te kunnen verwezenlijken. (Wat wij toch allemaal hopen, is het niet?)

Zij schrijft verder:

Wij kunnen de geschiedenis in gaan als de generatie die het tij van 200 jaar industrialisering en vervuiling deed keren. Hoe mooi zou dat zijn? {Geen tijd meer voor uitstelgedrag}

Met heet besef dat we te weinig doen en te laat stelt zij dat er geen tijd meer is voor uitstelgedrag.

Klimaatverandering is een probleem met mogelijk desastreuze gevolgen, maar deze ontwikkelen zich vergeleken met een mensenleven vrij langzaam en onzichtbaar. We hadden het dus pas door toen het al bijna te laat was, en zelfs nu we het weten doen we er weinig aan.

Dit innerlijke conflict, waarin we weten dat er iets aan de hand is, maar het gevoel hebben dat we er niks aan kunnen doen wordt cognitieve dissonantie genoemd. Het treedt op wanneer gedrag, emotie en cognitie (kennis) niet op één lijn liggen. Dit leidt bij mensen tot een groot intern ongemak, en als reactie daarop gaan we klimaatverandering negeren, bagatelliseren of ontkennen. {Geen tijd meer voor uitstelgedrag}

Ons hoofd nite in het zandsteken eist het durven aanzien van onze eigen invloed op wat er voort het ogenblik aan het gebeuren is.
Probleem is dat mensen die op de problemen willen wijzen of hun vinger uitsteken, wel meer dan eens als lastigaards worden aanschouwd. Onze met haatberichten en lelijke woorden vollopende brieven bussen bewijzen dat zelfs dagelijks.

Psychologe Florien Cramwinckel (zie video hieronder) toonde in haar onderzoek ook aan dat we mensen die sterk hun morele waardes proberen over te brengen vaak een beetje irritant vinden, omdat ze ons confronteren met onze eigen tekortkomingen op dat gebied. {Geen tijd meer voor uitstelgedrag}

Algemeen moeten we iedereen er toe komen om de hand in eigen boezem te steken.

Ik denk dus dat we een stuk verder zouden komen als we een soort generaal pardon uitspreken … {Geen tijd meer voor uitstelgedrag}

Bruns denkt aan een wijs man die ooit zei:

Het beste tijdstip om te beginnen was 20 jaar geleden, het op-een-na beste tijdstip om te beginnen is vandaag. {Geen tijd meer voor uitstelgedrag}

Het is waar dat het geen zin heeft om te blijven zeuren over wat er in het verleden verkeerd gegaan is. Men moet de koe met de hoorns aanpakken wanneer dat geweldig dier langs komt.

De politici van vandaag zijn geen grote hulp. Vooral de populisten trachten met allerlei verzinsels de mensen te misleiden. Ze schamen zich niet om zelfs bevinden van erkende wetenschappers te negeren en nog erger, hun bevindingen in twijfel te trekken of als onzin af te schepen.

Betreft de klimaatskeptici schrijft Bruns:

Een derde reden dat we last hebben van uitstelgedrag is volgens mij dat klimaatwetenschappers, meer dan hun collega’s in andere vakgebieden, nog steeds vaak worden uitgemaakt voor een soort religieuze fanaten en dat hun resultaten in twijfel worden getrokken. Onderzoek proberen te reproduceren en falsificeren is nobel werk, maar in dit gebied gaat het er soms heftig aan toe met alternative facts en voor- en tegenstanders die zich beiden te sterk door hun eigen agenda laten leiden. {Geen tijd meer voor uitstelgedrag}

Het wordt hoog tijd dat het gewone volk hun leiders ter verantwoording roept, maar ook dat zij zelf gaan inzien dat we zogvuldiger moeten omspringen met het gebruik van gronden, zij het om landbouw er op te verrichten of om het te bebouwen met woonelementen (huizen of apartementen) die op een milieuvriendelijk wijze moeten onderhouden en verwarmd worden.

De economiste geeft aan als je zelfs niet zou geloven in de menselijke bijdrage aan de opwarming van de aarde, dat er dan  andere duidelijke signalen zijn.

We zitten momenteel in de 6e grote uitstervingsgolf, bijna een derde van de 27.600 landgebonden zoogdieren, vogels, amfibieën en reptielen neemt sterk in aantallen af. Ter vergelijking: de laatste van de vorige 5 grote uitstervingsgolven was 65 miljoen jaar geleden en betekende het einde van de dinosauriërs.  Ook met de onderwaterwereld gaat het niet goed, volgens een rapport van WWF is er in 2047 geen wilde vis meer als we zo doorgaan. Zelfs de insecten, doorgaans toch één van de meest robuuste soort organismen op aarde, hebben sterk te lijden. Nu lijkt dit op het eerste oog niet zo erg, maar biologen hebben ons voorgerekend dat zelfs het uitsterven van één diersoort kan leiden tot het ineenstorten van een compleet ecosysteem, met grote gevolgen voor de hele planeet en de mensheid. {Geen tijd meer voor uitstelgedrag}

Al enkele jaren kunnen wij getuigen zijn van uitzonderlijke weersomstandigheden.

Het extremere weer zal ook niemand ontgaan zijn. 2017 was het jaar met de meeste bosbranden, het duurste orkaanseizoen als het gaat om schade, ijskappen die afbreken in een niet eerder gezien tempo. 2018 lijkt wat betreft temperaturen alle records te gaan breken, in Nederland althans. Zélfs als je van mening bent dat al deze processen zich voornamelijk buiten de schuld van mensen voltrekken, dan zou je in een wereld waarin we alles en iedereen proberen te controleren, toch zoveel mogelijk willen doen om dit proces tegen te gaan? {Geen tijd meer voor uitstelgedrag}

We kunnen slechts hopen dat er wel degelijk langzaamaan aan het besef begint te ontstaan dat er iets gedaan móet worden.

Een stijgende zeespiegel, extremere weersomstandigheden en het vernietigen van de natuurrijkdommen die in miljarden jaren zijn opgebouwd, zal ontegensprekelijk, leiden tot meer conflicten, oorlogen, migratiestromen, hongersnoden en economische crises.

Paaseiland, één van de door Diamond beschreven beschavingen die teniet zijn gegaan. Als ik dan toch nog een keer teveel CO2 ga uitstoten, dan wil ik hier wel heel graag heen.

 

Wat kun je doen?
Stap 1: informeer jezelf. Ik ben er van overtuigd dat deze verandering van inzichten van binnenuit moet komen. Het is niet erg als je vroeger dingen deed die je met de kennis van nu beter niet meer kunt doen. Maar ééns gelezen kun je het niet meer ontlezen. Doe wat met die kennis! Vroeger wist ik ook dat er vegetariërs bestonden. En dat vlees van dode dieren kwam. Maar ik besefte me nog niet de echte impact van vlees op het milieu, de bizarre manier waarop in de bio-industrie met dieren omgegaan werd. Hetzelfde geldt voor vliegen, een reisje naar een lekker warm eiland waar ik een paar jaar geleden geen seconde over twijfelde, wordt nu toch heel wat minder aantrekkelijk.

Leestips
David McKay	Sustainable Energy without the hot Air
Paul Collier	Plundered Planet
Kate Raworth	Doughnut Economics
Jared Diamond	Collapse
Jorgen Randers et. al	Limits to Growth
Tim Jackson	Prosperity without Growth

Ik snap wel dat het lastig is om structuur en helderheid te scheppen in de enorme stroom van goede en foutieve informatie die er omtrent dit alomvattende probleem te vinden is. Dat iedereen moeite heeft om dit probleem te omvatten en de informatie te structureren blijkt wel uit het klimaatakkoord, waar na maandenlang nadenken door deskundigen uiteindelijk geen concrete maatregel in bleek te staan. Een helder boek was voor mij Sustainable energy without the hot air van David McKay. Het wordt ook wel het ‘Freakonomics’ van de klimaatproblematiek genoemd en het zet in heldere tabellen en figuren uiteen welk potentieel er nog is voor milieuvriendelijke energie-opwekking en hoeveel we zelf kunnen besparen op onze uitstoot. Op de website van McKay zijn ook leuke rekentools te vinden. De belangrijkste boodschap uit dit boek is: maak een plan wat onder de streep uitkomt. We kunnen leuk allemaal onze opladers uit het stopcontact halen als we ze niet nodig halen, onder het motto ‘alle beetjes helpen’, maar dit is alsnog maar een miniem percentage van ieders verbruik en uitstoot op een dag. Zelfs als we dit allemaal doen gaat het dus weinig zoden aan de dijk zetten: er zijn grote beetjes nodig. Kijk wat er echt een verschil maakt en ga hiermee aan de slag, ook al betekent dat soms afstand doen van verworven luxe.

Wat dan wel?
200 jaar economische ontwikkeling heeft ons een hoop welvaart en ontzettend veel gemak gebracht. Maar onder de ronkende motors van het kapitalisme is ook een feedback loop ingezet die zichzelf niet zal stoppen. Producenten geven weinig om negatieve externaliteiten en zijn op zoek naar de goedkoopste productiemethode om zoveel mogelijk spullen aan ons te verkopen. Wij als consumenten hebben weinig weet van waar die spullen vandaan komen en wat daar voor nodig is en blijven ze dus kopen, wat de producenten weer sterkt in hun verdienmodel.

Je energieverbruik binnen de 4 muren van je eigen huis is zeker belangrijk en makkelijk te sturen. Begin eens met elke maand de meterstanden opschrijven en experimenteer om te kijken wat daar veel invloed op heeft. Maar besef ook dat het grootste deel van onze uitstoot niet ontstaat binnen ons huis maar door de productie van goederen die wij aankopen. Volgens mij moeten we weer terug naar een cultuur van genoeg. Vraag je eens af of het nodig is om elke dag vlees te eten. Of om elk jaar een mooie vliegreis te maken. Laat die kaki-vruchten, hoe mooi ze er ook uitzien, eens liggen en koop lekkere stoofpeertjes in de winter. Repareer een kapot kledingstuk in plaats van voor een paar euro iets nieuws te kopen zonder je af te vragen hoe dat in godsnaam voor die prijs geproduceerd kan worden en vanuit Bangladesh hier naartoe verscheept. McKay rekent uit dat 60 van de ca. 195 kilowatt uur die een gemiddelde Westerling per dag nodig heeft komt van het produceren en verschepen van onze spullen.

Het lijkt misschien een opoffering, maar ik heb dat zelf helemaal nooit zo ervaren. Vlees eten mis ik helemaal niet, maar zelfs als je niet zonder kunt: smaakt het niet lekkerder als je het bewaart voor speciale gelegenheden? Wat vakanties betreft: natuurlijk zijn er plekken op de wereld die ik ooit nog wel eens wil zien. Hier ga ik voor sparen en dan ga ik alles eruit halen wat er in zit. Maar de afgelopen 2 jaar heb ik ook ervaren dat ‘staycations’ of vakanties dichtbij huis ontzettend relaxt zijn: je hebt geen lijstje van bezienswaardigheden die je moet afvinken, je bent vrij om te doen waar je zin in hebt en ook korte afstand van huis is er zo ontzettend veel moois te ontdekken!

Het prachtige Zwarte Woud waar ik dit jaar op vakantie was

Wat kan de overheid doen?
Bij dit soort grote transities kijkt men vaak (terecht) als eerste naar nationale overheden en supranationale instituties. Met belastingen, subsidies en regulering hebben die grote middelen in handen om gedrag te beïnvloeden. De Nederlandse overheid heeft deze taak serieus genomen en gaat ambitieuzer dan de in het Parijsakkoord gemaakte afspraken aan de slag. Toch passen hier ook een paar kanttekeningen.

De eerste is dat belastingen vaak werken als het zwaard van Damocles: ze gaan vaak ten onder aan hun eigen succes en teveel instrumentalisme heeft ongewenste bijwerkingen. Kijk maar naar het verstorende effect van de verschillende bijtellingen voor hybride auto’s op de automarkt. ‘De vervuiler betaalt’ is een mooi principe, maar als dit betekent dat rijke vervuilers hun schade af kunnen kopen en dat het arme vervuilers verder de armoede in duwt schiet je er weinig mee op. Daarnaast zal een effectieve belasting op vervuiling uiteindelijk zijn eigen grondslag uithollen en daarmee niet meer het primaire doel van een belasting vervullen: geld ophalen om publieke middelen van te betalen.

Een tweede kanttekening is dat er momenteel erg macro gedacht wordt. In Parijs zijn stevige afspraken gemaakt. Daarnaast heeft de regering besloten dat de gaskraan in Groningen dicht moet. Als er echter geen vertaalslag gemaakt wordt naar wat dit voor een gemiddeld gezin betekent, zijn we niet dichter bij huis. Bij gelijkblijvende consumptie zullen we de energie dan gewoon uit het buitenland importeren. Schotel mensen het eerlijke plaatje voor: wat gebeurt er als we niets doen? Iedereen wil een leefbare wereld voor zijn kinderen. Wat is er voor nodig om dat te halen? Kan een gemiddeld gezin nog 2 keer per week vlees eten en eens in de 5 jaar een verre vliegreis maken? Als we die cijfers helder hebben, wordt de gedragsverandering ook makkelijker te bewerkstelligen.

Een derde overweging is wel dat dit soort veranderingen zich vaak eerst langzaam, en dan ineens snel en onvoorspelbaar voltrekken. Het is voor overheden lastig om in te schatten welke kant de technologie opgaat en in het verleden zijn hier ook grove fouten in gemaakt, door bijvoorbeeld flink te subsidiëren om een kritische massa te bereiken voor een technologie, die enkele jaren later ingehaald bleek te zijn door iets beters. We kunnen dus moeilijk op de realiteit vooruit lopen. De markt kan dit doorgaans beter inschatten, maar is nog niet altijd bereid om zich in te zetten en risico te nemen op het vlak van sociaal ondernemerschap. Al komt dit wel steeds meer op gang.

Tenslotte is er voor de transitie een grote investering nodig. Economisch gezien betekent investeren vaak geld lenen voor hoge startkosten, die later terug zullen worden verdiend. Dit geldt in brede zin ook voor veel milieuvriendelijke hervormingen, zoals het isoleren van huizen, het aanleggen van infrastructuur voor elektrisch rijden, het verbeteren van het internationale treinennetwerk en ga zo maar door. Ik ben van mening dat de huidige kapitaalmarkt massaal aan het investeren is in projecten waarvan de negatieve externe effecten nog niet in de prijs doorgekomen zijn. Wanneer deze kennishiaat in de markt omslaat, zou het ook wel eens snel kunnen gaan met private investeringen in duurzame projecten. Tot die tijd is het echter een medeplichtigheid van de overheid om te bedenken hoe dit eerlijk en kosteneffectief gefinancierd kan worden.

Eerlijk is hier een lastig begrip, want hoe spreid je de lasten over huidige en toekomstige generaties? Paul Collier heeft hier een heel inzichtelijk boek over geschreven, waarin hij betoogt hoe de romantici die het probleem ‘tegen elke kosten’ willen aanpakken en de ‘struisvogels’ die liever hun kop in het zand steken nader tot elkaar moeten komen. De crux is in Collier’s ogen dat we toekomstige generaties niet precies dezelfde natuurlijke omgeving hoeven terug te geven als degene die wij nu hebben, maar wel een wereld met exact dezelfde verdiencapaciteit als hoe wij hem aantroffen. Dit zou bijvoorbeeld kunnen door de opbrengsten van het delven van fossiele brandstoffen in een fonds te stoppen waarmee investeringen in duurzame ontwikkeling worden gefinancierd. Dit model is in Noorwegen gehanteerd, en daarmee hebben zij een buffer van 1 biljoen USD opgebouwd om publieke voorzieningen als pensioenen mee te financieren.

Wat ga je morgen doen?

Zoals ik eerder al schreef, er is een hoop informatie en die lijkt soms onmogelijk te doorgronden. Daardoor krijgen we het gevoel dat we er niks aan kunnen doen en steken we liever als struisvogels onze hoofden in het zand of doen we aan gevoelsmatige gewetensbestrijding zoals de tv niet op standby zetten. Toch ben ik ook hoopvol, het momentum is aanwezig en we bezitten meer technologie en kennis dan ooit tevoren.

Vandaag is t-0 en morgen komt wat mij betreft het algemeen klimaatpardon. Schud dus je schuldgevoel van je af, maar lees je in en analyseer welke grote beetjes jij zelf kunt bijdragen. En bovenal: vertel je omgeving wat je hebt geleerd. Niet als moralistische betweter, maar omdat we allemaal hetzelfde doel nastreven. Kennis is macht, en als wij als samenleving eisen dat het over is met de race naar de bodem op het gebied van massaproductie en vervuiling, dan moeten producenten en overheden wel luisteren. En net zoals wij tot kortgeleden niet beter wisten dan dat spullen en eten uit de supermarkt kwamen en dat je je daar verder niet druk om hoefde te maken, zo zullen onze kinderen en kleinkinderen niet beter weten dan dat het normaal is om lokaal in te kopen, niet meer spullen te kopen dan je nodig hebt en jezelf zonder uitstoot voort te bewegen. {Geen tijd meer voor uitstelgedrag}

Hoe staat het met de mens zijn geweten

Waar staat de mens van vandaag?

Hoe kijkt de mens vandaag naar zijn omgeving?

Eindelijk zijn er jongeren opgestaan om de ouderen eens wakker te schudden. Lange tijd leek het alsof de jongeren vandaag enkel geïnteresseerd waren in hun vele gadgets en gefocust waren op het zich profileren op sociale media.

De ouderen, die in mei 1968 op de bres hadden gestaan, zagen met lede ogen aan hoe onze maatschappij gewetenloos was ontwikkeld naar een wereld waarbij eenieder op zichzelf focust. Men kon zich afvragen waar het geweten van de mens naartoe was gegaan. Want weinigen lijken of leken last te hebben van een geweten of van wat er allemaal mank loopt in dezer dagen.

Filosofiestudent Boris van Meurs, in De Klos, vindt dat het schone geweten een gevaar is,

omdat het zelf besmet is met de kwaal die het slechts bij anderen waarneemt: de overmoed, hubris. {Tegen het Schone Geweten}

Hij schrijft

Het schone geweten is een geweten dat zichzelf onbevlekt waant, dat zijn principes kent en in het vertrouwen berust deze te verwezenlijken. {Tegen het Schone Geweten}

Maakt dat in zijn ogen dat het geweten dus onbevlekt is 

in die zin dat het vertoonde gedrag geen spatten maakt op het vel waarop de morele principes in sierlijk schrift neergeschreven zijn

of waar men kan stellen dat

het gedrag in harmonie is met de principes?

Doorheen de eeuwen heen hebben heel wat mensen pogingen gedaan om de menselijke geest te ontrafelen en te zoeken naar bepaalde waarheden?  Graag wensten velen ook normen en waarden te definiëren. Die normen en waarden vast te stellen en ze over te dragen in gemeenschappen. Godsdienstgroepen en/of geestelijken namen daarbij een belangrijke plaats in, daar zij hun aandacht toespitsten op voor hen belangrijke normen en waarden.

Mensen zochten naar oplossingen om hun gemeenschappen leefbaar te maken. Ook zochten zij om hun eigendommen te vrijwaren maar ook om zichzelf te verrijken. Daarbij kon men wel de vraag stellen in welke mate dit mocht gebeuren ten koste van de ander. Was men daar bereid om zijn geheugen aan te spreken? Wenste men wel na te denken of het wel gepast was dat dier te gaan doden? Was men bereid om zich vragente stellen over de houding tegenover anderen?

Men kan stellen dat het schone geweten orde en transparantie wil maar is dat wel zo? Voorzeker heeft het geweten bij velen de zin om controle te hebben over het handelen, en vaak gaat de hersenpan ook nog zoeken naar mogelijkheden om controle te hebben over anderen. Hierdoor zijn we beland bij het discours over twee essentiële aspecten

• a) het morele handelen, wat het praktisch-maken van de abstracte morele wet is en
• b) deze morele wet zelf.

van Meurs stelt

Het onderscheid tussen deze aspecten is wezenlijk, omdat het illustreert dat het schone geweten enerzijds een individuele taak behelst, maar een taak die tegelijkertijd gerechtvaardigd wordt door en rechtvaardiging moet afleggen aan een universele morele wet. Het is het individu dat het schone geweten heeft, omdat hij zijn handelen smeedt naar de plichten en taken van een wet die groter is dan hijzelf. {Tegen het Schone Geweten}

Maar wie of wat kan er die “Wet” opstellen?

De wet kan van God komen, in de Redelijkheid stoelen, op common sense leunen of simpelweg in de onderbuik huizen: belangrijk is dat het individu tegelijkertijd in haar universaliteit als haar vanzelfsprekendheid gelooft. Het schone geweten staat twijfel toe over het hoe van de verwezenlijking van de morele wet, maar niet over haar bestaansrecht. {Tegen het Schone Geweten}

Kan de wet van de ene mens in evenredigheid even gerechtigd staan of evenwaardig zijn indien die wetten door mensen opgesteld oh zo verschillend kunnen zijn? Welke principes wil die mens opnemen om zijn of haar wetten te stellen? En in welke zin zouden zijn of haar wetten meer gerechtvaardigd zijn dan de wetten van de ander?

Grote vraag is

Welke wetten wil men hanteren?

Alsook

Vanuit welke principes wil men die wetten gaan opstellen of kiezen voor welke wetten?

Vreemd genoeg geeft van Meurs de indruk dat

principes niet wankelbaar zijn. {Tegen het Schone Geweten}

Maar is niet elk geweten zeer wankelbaar? Vertoond de maatschappij niet telkenmale hoe fragiel het geweten wel is?

Is het niet zo dat vele generaties zichzelf morele wetten hebben voorgeschreven, die wel zeer verschillend kunnen zijn? Hoe kijkt men bijvoorbeeld niet tegenaan de relaties tussen mensen onderling? In één generatie kon het misschien totaal okay zijn om meerdere vrouwen te hebben of om met dezelfde sekse diepe liefdesverhoudingen aan te gaan. In een andere generatie kon elke verhouding die buiten het beeld van man-vrouw als echtgenoot-echtgenote ging als taboe beschouwd worden. bij één volk kon iets heel normaal zijn terwijl een andere bevolking dat totaal onverantwoord of immoreel vond (vind).

Klaarblijkelijk wordt in vele gemeenschappen de geest van het morele geweten bepaald hoe de meerderheid er tegenaan ziet en bereid is om de ander hiervoor schouderklopjes te geven.

Men herkent de aanwezigheid van de geest van het schone geweten daar waar al te veel schouderklopjes worden uitgedeeld – aan zichzelf, aan anderen -, als er wordt weggelachen, als er gespot en gehoond wordt, zonder zichzelf te bespotten en honen, het is te herkennen aan een gebrek aan guitigheid, een overdaad aan plechtigheid en serieuze fronzen. {Tegen het Schone Geweten}

schrijft de filosoof.

Opvallend in deze wereld van “overcorrectie” of is het “super correctie” of “over correctheid” is dat men nu zich zodanig wil inspannen om al het mogelijk verkeerd opgevatte uit te sluiten. Dit maakt bijvoorbeeld dat men in musea bordjes met ellenlange beschrijvingen gaat aanplakken omdat korte makkelijke woordjes als “onjuist” of “racistisch” zouden aanzien worden (Kijk bijvoorbeeld naar het Afrika museum in Tervuren). In welke mate wil men daar soms niet het gewone denken of het geweten in een verdomhoekje sturen, met de bedenking dat elke mens wel verkeerd denkt of zelf niet kan differentiëren?

In onze huidige wereld van populisme valt het wel op dat er groeperingen zijn die maar al te graag veralgemenen of karikaturale uitvergrotingen willen naar voor brengen. In de wil om zó “zuiver” te zijn gaan velen niet meer nuchter denken en gaan ze over in overdreven eenrichtingsverkeer waarbij het logisch denken bijna wordt uitgesloten.
Ook zijn er mensen die van het ene uiterste in het andere vervallen, zoals van het overmatig vlees eten over gaan tot enkel groenten eten, maar dan elke vleeseter vies aankijken alsof zij moordenaars zijn, dat terwijl zij nooit eens denken aan mogelijk leed dat zij ook aan de planten zouden kunnen aandoen. Als vegetariër ben ik wel bewust van dat leed aan dat deel van de schepping, maar ben ik ook bewust van de voorzien die er is gemaakt om ons te voeden. Maar daarbij moet ik zoals elke vegetariër zou moeten doen er bewust van zijn dat wij voorzichtig moeten omspringen met alles wat er voor ons te eten valt en mogen wij niet toelaten dat er verspilling zou zijn of onnodig gekortwiekt zou worden.

Van Meurs is ook een vegetariër en zegt over die vegetariërs die zo hevig tekeer gaan tegen vleeseters

Begrijp mij niet verkeerd, ik ben een dierenvriend en vegetariër, maar om jezelf zo buiten de geschiedenis te plaatsen, om vanaf deze morele hoogte het woord van je eigen gelijk te doen donderden over aarde vind ik getuigen van een enorme naïviteit en blindheid voor de historie en contingentie van de eigen moraal. {Tegen het Schone Geweten}

Maar hij waarschuwt ook hen die lelijk kijken naar veganisten of vegetariërs die zoals zo velen ook gebruik maken van vliegtuigen om ergens in een ver exotisch land van de zon te gaan genieten of alles in het werk stellen om ergens ver van het leven te gaan genieten.

Het is een flauw trekje van het platte denken om de inconsistentie van vegetariërs en veganisten te willen aanwijzen (maar je eet wel vis? maar je vliegt wel? maar je gebruikt wel plastic?), toch is deze herinnering aan de ambiguïteit onderliggend aan het schone geweten van grote waarde als een tegengif voor diens universele streven. {Tegen het Schone Geweten}

Waar is dat schone geweten? Wat willen wij wel toelaten op de wereld waar wij willen leven?

Want wie het geweten schoon wil hebben, moet zich onttrekken aan het empirische, opgaan in het universele – maar de vraag is of zo’n haat voor het doorleefde leven niet werkelijk berust op zelfhaat, levensangst, vrees voor het vlees. Een ethiek van het leven kan nooit onbevlekt zijn. {Tegen het Schone Geweten}

Waar wil men met welke ethiek naartoe gaan? en wie wil ofmag bepalen wat ethisch verantwoord is en wat wel of niet mag of mag aanzien worden als moreel aanvaardbaar?

We beleven rumoerige dagen waarin veel van het gereedschap dat ons hielp de wereld te begrijpen plots bot blijkt te zijn. Niet langer voldoen onze concepten, en misschien ook onze ethiek niet, om recht te doen aan de vragen die afgelopen jaar voor ons Europeanen opwierp. {Voorbij tolerantie}

Velen lijken vandaag moeilijkheden te hebben met de normen en waarden, of laten duidelijk merken dat zij er lak aan hebben. Is dat een gevolg van de ontkerstening? Is het een teken aan de wand hoe de mens verder van de Schepper is afgedwaald? Voor velen is Allah een boeman geworden en behoort God tot de oorzaak van al de moeilijkheden die hier op aarde zijn. Zulke ‘gelovigen’ vergeten echter dat het juist onttrekken aan die godheid de oorzaak is van het ‘wild gaan’ van de mens.

Dat de mens gaan worstelen is met milieuvraagstukken of vluchtelingenvraagstukken heeft alles te maken met de verhouding van hem met de schepping. De mens van vandaag heeft zich overmatig op zichzelf gericht waarbij onderlinge solidariteit een vreemde gedachte is geworden of bij sommigen zelfs een vloekwoord. Voor anderen zijn de internationale betrekkingen wel belangrijk geworden maar dan weer ten koste van het menselijke en van respect naar het milieu.

Mijn hoofd mag wel tollen van de vragen die er in opkomen, maar ik geloof dat bij velen juist het probleem ontstaat doordat zij zich te weinig vragen stellen. De jonge filosoof denkt ook dat hert zo ver is gekomen dat wij gezamenlijk voor de moeilijke taak staan om een nieuwe vraaghorizon te ontdekken,

vanuit én voorbij aan het denken zoals dat ons bekend is. {Voorbij tolerantie}

Als men over het geweten spreekt kan men de houding van het wezen naar een ander wezen niet uitsluiten. Tolerantie is een onafscheidelijk element voor het gewetensvolle.

Derrida linkt het begrip van tolerantie aan het christelijke denken, waardoor het niet zo’n neutraal begrip blijkt te zijn als dat het zich voor doet. In het moderne denken, bijvoorbeeld bij Spinoza, vinden we een verdediging van tolerantie vaak juist als onderdeel van een geseculariseerde redelijkheid. Het begrip zou juist voorbij zijn aan het christelijke. Derrida ontkent dit, doordat hij het begrip linkt aan liefdadigheid, in de christelijke zin. Tolerantie is dan een analogie voor het geven van de rijken aan de armen, oftewel een symptoom van een vrij sterke paternalistische relatie. Het probleem is daardoor dat tolerantie een éénzijdige en daardoor ook voorwaardelijke relatie is. De meerderheid bepaalt wie ze tolereert en onder welke voorwaarden. Wie getolereerd wordt, heeft daardoor het gevoel niet gelijkwaardig aan de tolererende partij te zijn. De vraag is daarom voor Derrida of tolerantie niet eigenlijk verhulde discriminatie is, die in werkelijkheid gelijkwaardigheid tegenwerkt. {Voorbij tolerantie}

Wat beweegt de mens en hoe wil de mens staan tegenover de beweegredenen van de ander? In deze wereld die zo doorspekt is met haatgedachten en onverdraagzaamheid moeten diegenen die hun geweten zuiver willen houden op staan en laten zien waar er weer normen en warden kunnen gevonden worden die waard zijn om te leven. Vandaag vinden wij hij wat mensen die geen plaats willen voorzien voor hen die anders denken of zelfs anders spreken. Onverdraagzaamheid is zoals in vorige eeuwen ook wel meer dan eens gebeurde, ook nu weer enorm toegenomen. De ander is de ‘ongeliefde’ of ‘ongewenste’ geworden. Voor de ander willen velen geen plaats vrij houden.

Tegenover tolerantie plaats Derrida daarom zijn concept van onvoorwaardelijke gastvrijheid.

“Pure en onvoorwaardelijke gastvrijheid, gastvrijheid zelf, opent of is bij voorbaat open voor iemand die noch verwacht, noch uitgenodigd is, voor wie er dan ook aankomt als een absoluut onbekende bezoeker, als een nieuwe aankomst, niet identificeerbaar en onvoorzienbaar, kortom, een volledige ander.” (eigen vertaling uit Borradori, 2003, p. 17)

Gastvrijheid als onvoorwaardelijke openheid is voor Derrida het werkelijke ethische ideaal. In Derridas ethiek gaat het namelijk om de relatie met de Ander, die zichzelf volledig als Ander mag behouden. Dat wil zeggen, we zoeken geen gemeenschappelijke grond, maar respecteren elkaar juist daar waar we verschillen. Tolerantie zet stiekem de wet van de heersende meerderheid vooruit en ziet de acceptatie van iedere afwijking van deze wet als een liefdadigheid. {Voorbij tolerantie}

Maar hoe ver wil men gaan “in de liefde”?

Het is een liefde die overwint, een liefde waarin de ander gekend en omarmd wordt. Het is de liefde van de verliefde, die de afstand tot de ander ondragelijk vindt, die de ander de zijne wil maken. Het is het verlangen dat op zoek is naar consumptie van het andere, samensmelting in een roes van genot en nattigheid. Ze ligt hierin dichtbij de lust, die ook streeft naar de vernietiging van het andere als andere opdat het ’t zelfde genot kan worden. Misschien is het daarom niet verbazend dat de pop industrie met zo’n gemak haar dubbele boodschap van liefde en consumptieve erotiek uitstoot. {Het offer van de liefde}

Wil de huidige Europeaan ruimte maken voor onvoorwaardelijk gastvrijheid en zich inzetten om zodanig te gaan leven en eten dat er een natuurlijk evenwicht kan behouden worden in de natuur? Wil men zo ver gaan dat men het consumptiegedrag wil gaan aanpassen om meer evenwicht te krijgen? wil men over gaan naar een liefde die dus respectvol wil en kan zijn waarbij ook de ander anders te laten-zijn hoort? Hoe ver willen wij gaan om onze onze autonomiteit op te geven of ons aan te passen aan nieuwe toestanden? In hoeverre willen wij bepaalde toestanden laten evolueren en in welke mate willen wij reageren op heersende toestanden?

De gele hesjes brengen voor het ogenblik al weken een enorm spoor van vernieling, verontreiniging, destructie, en zorgen er zelfs voor dat de gemeenschap maar ook veel private burgers moeten opdraaien voor de kosten van de vernietiging die zij hebben aangebracht. Meermaals zagen wij ook plunderingen tijdens die betogingen, dat ons doet afvragen waar hun werkelijke beweegreden is en in welke mate zij de politieke verdrukking zien waarover zij spreken. Waar is het geweten van diegenen die tijdens de betoging huizen in brand steken waar mensen in wonen en waar men dan de angst kan zien van vrouw en kinderen die om hulp roepen terwijl de vlammen om hen heen likken?

Men kan gerust tegen de gang van zaken zijn. Men kan gerust tegen regeringen zijn en zijn grieven te kennen geven, maar daarbij mag men zijn boekje niet te buiten gaan en moet men kunnen zien dat het niet om een zuiver egoïsme en hebberigheid gat. Dat is wel wat wij meer en meer de indruk van krijgen.  Wel durven wij toegeven dat tussen die gemeende betogers ook hooligans zullen tussen zitten. Wellustelingen die niets liever doen dan ‘keet schoppen’. Zij kunnen zeker en vast geen toonbeeld zijn van het “geweten van deze maatschappij”. Maar het wordt wel tijd dat deze maatschappij duidelijk har ware gezicht zal gaan tonen en naar de buitenwereld duidelijk zal laten gaan zien hoe het met haar geweten gesteld is.

In de supermarkt kan je (g)een hoop kopen

Een thermometer in de spreekwoordelijke mond van de samenleving zou een verhoogde temperatuur meten. We lopen er koortsig bij.
Psychiater Dirk De Wachter noemt onze samenleving ‘borderline’. Zijn we ons bewust van een soort collectieve waan? ‘Jumbo supermarkten’, die tot 30.000 artikelen aanbieden, zagen hun omzet stijgen van 616 naar 4.823 miljoen euro. Een goede en sterke leerling die perfect beantwoord aan ons economisch model dat staat voor beter, sneller én… altijd meer.

De supermarkt is een consumptietempel.

Elk product schreeuwt om gekocht te worden. Met een vaak hysterische opdringerigheid proberen reclamejongens ons te overtuigen dat margarine een harmonieuzer gezinsleven en cola vriendschap geeft. Zonder schroom gebruiken ze dieptepsychologische inzichten om aan te zetten tot consumeren. Daarbij ontzien ze niemand. Ook kinderen niet.

De energie die van mens en aarde wordt gevraagd om 30.000 artikels te produceren, te distribueren én te verkopen is kolossaal. Heel deze keten mobiliseert gigantische krachten en wordt met zo’n hartstocht neergezet, dat zij de overtuiging verraadt dat materie produceren en consumeren ons zal geven wat we zoeken.

Verwondert het u nog langer dat we met steeds sterkere prikkels naar ‘buiten’ worden getrokken in de consumptie, ten koste van andere dingen?Het is een soort psychisch materialisme dat maakt dat we meer bezig zijn met ‘hebben’ in plaats van met ‘zijn’. Als er al tijd is voor dat laatste. Recent liet een onderzoek bij 8.000 studenten aan de KU Leuven zien dat 1/7 ernstige emotionele problemen heeft: angsten, depressie, gedachten aan zelfdoding. Filosoof en auteur Hein Stufkens zei in een interview:

“Mensen die nadenken over zelfdoding willen helemaal niet ophouden met leven, ze willen ophouden met ‘op deze manier’ te leven. Ze willen anders leven. Ze zoeken écht leven.”

Het zijn harde feiten dat we in het Westen sterk ego-gericht zijn. Wordt het dan geen hoog tijd dat we voorbij de grenzen kijken van het ego? Je mag dan hopen kunnen kopen in een supermarkt, je koopt er geen vriendschap, geen geloof of geen vertrouwen. Net zoals je nergens geluk kan kopen. Wat een geluk!

*****

Gedachte van de dag:

Als je maar lang genoeg
naar iets kijkt,
wordt het vanzelf
interessant.
‘(Gustave Flaubert)

 

English version: One can buy a lot in the supermarket, but not hope

 

 

 

 

+

Voorgaande

Zachte waarden? Hard(t) nodig!

Materialisme vs. minimalisme

Met minder is… nog genoeg

Kledingruil

Waarom sterren zoeken?

Who’s to blame?

Fatsoensnormen Online

“Der Grad der K…

De mate van creativiteit – Degree of creativity

Leeg en alleen

Shawna Howson over eigenwaarde

Duistere gevangenis

++

Vindt ook om te lezen

1. Bank crisis en Occulte tekens
2. Economie en degradatie
3. Materialisme, “would be” leven en aspiraties #4
4. Materialisme, “would be” leven en aspiraties #5
5. Materialisme, “would be” leven en aspiraties #6
6. Paus waarschuwt voor ‘tirannie materialisme’
7. Kijk op het Vrije Wereld Handvest
8. Eigendomsrecht, welvaarttaks en waardigheidsrecht
9. Marx, het Volk, Religie, Christendom en verwrongen ideeën
10. Wat levert het mij op?
11. Waarom een Europees Jaar van actief ouder worden en solidariteit tussen de generaties?
12. Hoe de rijken de wereld regeren
13. Energie met vergiftigd geschenk
14. Gezin in postmoderne samenleving meer in verdrukking
15. Druk op ouderen
16. Langer Werken of Vroeger Sterven
17. Religie en samenleving één geheel
18. Geestelijk gezonde school (studiedag, Leuven)
19. Hoe de Satan vandaag rond toert
20. Neil Anderson en het juk van angst en depressie
21. 2015 het jaar dat ISIS duidelijk maakte dat het ook in Europa is – Vervolg 2
22. Nieuwkomers, nieuwelingen, immigranten, allochtonen en import
23. Strengere wapenwetgeving kan doden met vuurwapens beperken
24. Voor- en nadelen van internetspiritualiteit
25. Vrees klopte aan de deur
26. Angst is de kloof tussen het nu en later
27. Angst uitsluitende liefde
28. In de hand #2 Vorming en afleiding
29. In de hand #4 Angst voor de wereld
30. Vrees hebben voor de juiste persoon
31. Wees niet bang, er is goed nieuws want een redder is geboren
32. Bijbel medicijn tegen depressie
33. Vertrouwen, Geloof, Roepen en Toeschrijving aan Jehovah #3 Stem van God #6 Woorden tot voedsel en communicatie
34. Wees sterk en moedig
35. God wordt heerser van onze passies
36. God is positief
37. Verzoening en Broederschap 4 Deelgenoten in Christus
38. Christian the Lion
39. Zeker zijnde van Bevrijding
40. Als sneeuwvlokken een zacht tapijt vormen

+++

 

Verder aanvullende lectuur

1. Rothbard Over Economische Depressies: Oorzaak En Remedie
2. Leef als een koning
3. Een verhaaltje voor het slapengaan voor onze leiders
4. Repliek op Vanackere (Financiën): Investeringen zijn nutteloos indien consumptie zwak blijft
5. Boven de storm // Nunc est bibendum: Atay
6. Consumeer eens een auto
7. Een jaar later: Bangladesh
8. Food waste
9. Work in progress // Om toch maar eens over de economie te hebben
10. oproep aan supermarkt klanten
11. Ergenis in de Supermarkt
12. Roes
13. Discussies die nooit plaatsvonden: in de supermarkt
14. Genieten van goede gewoontes
15. Formidable!
16. Veertig situaties uit mijn dagelijkse leven
17. Duurkoop is goedkoop
18. Verpakkingsloze winkels
19. Maatschappij | Veel mensen, weinig vertrouwen
20. Gelukszoeker
21. Vluchteling (3) De Militair.
22. De aarde warmt op – voor vluchtelingen en andere slachtoffers
23. De nieuwsconsument is informatiezoeker geworden
24. Drie doelen van het onderwijs en de psychotische samenleving
25. Democratie, gelijkheid en draagvlak: terug naar de Tocqueville
26. Laten we ons onderwijs en de kerk in het midden houden?
27. Groen en N-VA samen in bad? Enkele vragen
28. St. Augustinus en het gezin als kern van de samenleving
29. Kardinaal Cottier over synode
30. Encycliek: Laudato Si
31. Betekent een BTW-verhoging een belasting op vermogen?
32. No to racism
33. Koorddansen
34. Toekomstloos
35. Presies ‘n week later…
36. 31. Laten we elkaar helpen
37. Voor uzelf zorgen, dat is toch echt niet simpel
38. Mijn medicatie en waarom
39. Column 558
40. “Weer een aanrijding van een persoon tussen Almelo en Deventer. Triest.”
41. Recensie Zonder script – Charles Martin
42. ”Er zitten gewoon gaten in mijn geheugen, terwijl ik compleet nuchter was”
43. Verloren dagen
44. R.I.P.
45. Liebe Kunden
46. Kassiererstory
47. Hartes Brot in harten Zeiten
48. Lehrer & Supermärkte
49. Arzt Gespräch
50. Står i stormen
51. Take a look in a Swedish supermarket
52. Sunday Supermarket
53. How to Avoid a Traumatic Supermarkt Experience
54. Whole foods, New York
55. Resorting to this
56. Thoughts from the cocoon
57. I wish…
58. Just Going Through Some Stuff Right Now
59. Seize the day
60. Between Borderline and Buddhism…
61. Pride
62. If It’s Not One Thing
63. Lower than the border
64. I’m Done
65. Day 10
66. Day 11
67. 100 Tahun Misteri Quantum
68. Materialisme històric

+++

Related articles

• Some Thoughts On Self-control From Various Authors
• Take a sip, thumb through at leisure

Kledingruil

Er is heel wat rondom ons te bekijken … en te begeren …

Onze westerse maatschappij is geëvolueerd naar een ‘hebben maar’ maatschappij, maar waar eigenlijke inhoud er niet meer zo toe doet. Liefst hebben de mensen zo veel mogelijk hebbedingetjes, applicaties en uiterlijk vertoon (kleren, wagens).

Voor hen die op zoek naar innerlijkheid gaan is die hebzucht een belangrijk iets om onder ogen te nemen. Er is niets mis mee leuke dingen te hebben, maar men moet weten wat de achtergrond is van die zaken (hoe worden ze gemaakt, onder welke omstandigheden, met welke grondstoffen, met welke voetafdruk)

Er is overgeproduceerd en ook al zou men tegen het ruilsysteem kunnen zijn omdat er dan geen nieuwe dingen hoeven geproduceerd te worden, zou men daar toch voor moeten opteren om samen met anderen dingen te delen.

Ook al kan men daardoor de variëteit vergroten geeft het ook kansen om samen te delen en zich minder afhankelijk op te stellen voor die dingen. Alsook gaat men verdere verspilling tegen en behoed men ook de natuur voor verdere vervuiling door de wegwerpmaatschappij.

+++

Related articles

• Diy Recycled Sidetables

Materialisme vs. minimalisme

Het is niet altijd makkelijk objectief onder ogen te nemen wat wij bezitten en wat er van werkelijk nodig is en wat er ballast is of niet meer nodig zal zijn. Want voorzeker heeft iedereen wel spulletjes in huis die hij niet meer nodig heeft op dit ogenblik maar denkt later nog nodig te hebben.

Belangrijk is het wel dat wij er ernstig over nadenken vooraleer over te gaan op een nieuwkoop. Hebben wij die nieuw gadget wel nodig, of zouden wij niet beter doen om iets tweedehands te nemen dat even goed is? Waarom altijd nieuw en nieuwer? Te velen willen alsmaar meer en van het nieuwste. Hoe velen zijn niet tevreden met wat zij al hebben en hoe velen willen er niet bij nadenken wie de makers achter het ding zijn en hoe zij verloond zijn geworden?

Met wat kunnen en willen wij ons tevreden voelen?

+

Lees ook Food waste over supermarkten die héél veel voedsel weg gooien wat ze makkelijk hadden kunnen doneren, met een paar foto’s er bij.

+

Aanvullend tot: Met minder is … nog genoeg

Met minder is… nog genoeg

Met minder is… nog genoeg!

Overdaad brengt ons ook tot een overconsumptie van medicijnen

De feiten.
Het gezamenlijk vermogen van alle Belgen is meer dan 2000 miljard euro (De Tijd). De 10 rijkste gezinnen bezitten samen bijna ½ van al die rijkdom (Knack). Wij gooien in Europa jaarlijks – u leest het goed – 590.000.000 (vijfhonderdnegentig miljoen) ton voedsel weg. 20% van alle jongeren tussen 13 en 20 jaar denkt geregeld aan zelfdoding (Enquête Landelijke Jeugddienst).

Bent u nog mee?
Is niet elk van ons op zijn of haar manier gevangen in de vormen, verstrikt in de materie, verhangen aan de buitenkant? Zijn de energie die wij investeren in productie en de inspanningen die wij leveren om te doen consumeren, niet buiten verhouding?

Te midden van het vooruitgangsdenken stelt zich de vraag welk bewijs wij nodig hebben om in te zien dat een en ander uit de hand loopt? Anders gezegd: wat moet ons nog meer overkomen om ons tot inzicht te brengen? Het is gewoon moeilijk om toe te geven dat ‘meer’, ‘hebben’ en ‘bezit’ verslavend werken. Met (iets) minder’ zou het voor velen best moeilijk worden. Voor de armen sowieso, want zij leven altijd ‘met minder’.

Beroepen zonder grenzen.
Dat is een tv-programma waar vakmensen van hier gaan samenwerken met collega’s in verre landen. Op het einde van hun ervaringsrijke reis geeft ieder van hen nagenoeg altijd dezelfde reactie: “Beseffen we wel hoe goed we ’t hebben in België?”

Geconfronteerd met tekort en armoede, leren ‘mensen met veel’ de rijke binnenkant kennen van ‘mensen met minder’. De ontmoeting ontroert en raakt hen. Het is ‘rijkdom’ die ze van ‘armen’ krijgen. Wie helpt wie?

Iemand verwoordde het zo: “Sinds ik het met minder doe, heb ik niet het gevoel van een tekort, maar de ervaring van meer.”

Of minder is meer… of op z’n minst genoeg!

+

Engelse vertaling / English translation: Less… is still enough

++
Lees meer in:

1. Franse kerkleiders kritisch voor het meer consumeren
2. Kloof tussen arm en rijk
3. Vier perspectieven om armoede en rijkdom na te gaan
4. Lappendeken als uithangbord
5. Gedwongen in de kou
6. Overleven in koude is schandalig
7. België en toenemende armoede in Europa
8. Vierde Armoedebarometer tekent geen goed nieuws op
9. Premies en opvang voor armen
10. Droevig vooruitzicht voor jonge kinderen
11. Geen drie maaltijden voor kind
12. Uiting tegen armoede en sociale uitsluiting
13. Kwetsbare mens in het Europa van morgen #1 Colloquium
14. Op straat voor waardigheid #3 de Rest van de Familie
15. Materialisme, “would be” leven en aspiraties #4
16. Materialisme, “would be” leven en aspiraties #5
17. Materialisme, “would be” leven en aspiraties #6
18. Materialisme, “would be” leven en aspiraties #8
19. Druk op ouderen
20. Geldbehoeders overstap
21. Langer Werken of Vroeger Sterven
22. Belang van rechtvaardigheid gekend bij Nederlanders
23. Oprukkende armoede in Noord Amerika
24. Druk op ouderen
25. Wat levert het mij op?
26. Strengere wapenwetgeving kan doden met vuurwapens beperken
27. Leeg en alleen
28. Eigendomsrecht, welvaarttaks en waardigheidsrecht
29. Economie en degradatie
30. Kapitalisme, Imperialisme, Rijken en verdeling in de wereld
31. Hoe de rijken de wereld regeren
32. Democratische ondergang
33. Goede mensen en verborgen christenen
34. Armoedebestrijding van kerken moet anders
35. Kerkelijk pleidooi voor stapje terug in welvaart
36. Op zoek naar spiritualiteit 8 Eigen spiritualiteit
37. Op zoek naar het kostbaarste kerstgeschenk
38. Laat de vrede vandaag met jou zijn
39. Hoe we denken schijnt door in hoe we handelen
40. Wat willen wij najagen
41. Staat God achter al het kwaad hier op aarde
42. Bijbel medicijn tegen depressie
43. Tel uw zegeningen