Neem afstand van heidense vastenperiodes

Vooral de Katholieke Kerk heeft in het verleden handig gebruik gemaakt van bepaalde jaargetijden om de mensen geld af te trochelen en hen intens te binden aan hun kerkgemeenschap. Katholieken in velerlei landen werden regelmatig opgeroepen om zich te bezinnen en voor hun aflaten geld te geven aan de Kerk van Rome.

Freelance auteur en chocolade verslaafde (zoals ik) Annemarie Latour, kijkt in haar artikel “Haal de buikriem aan en vier de Keltische advent” naar die vroege kerk en naar de Ierse christenen. Zij schrijft

Vasten… de vroege Ierse kerk lustte er wel pap van. Niet één, niet twee, maar drie keer per jaar haalden Ierse christenen de buikriem aan. Allereerst gebeurde dat veertig dagen voor Pasen (in het Iers corgas erraig), gevolgd door veertig dagen na Drievuldigheidszondag (samcorgas), om het jaar in stijl af te sluiten met veertig dagen vasten voorafgaand aan Kerstmis (gamcorgas). {Haal de buikriem aan en vier de Keltische advent}

Verkleedfeest en een paradefeest Mardi Gras in New Orleans

In de Benelux en vele andere landen hebben de Katholieken vorige dinsdag, op Vastenavond, de carnavalsperiode afgesloten met allerlei zotte fratsen en omkleedpartijen. Na hun pannenkoeken avond op Vette dinsdag (mardi gras), een feest dat terug gaat tot in de tijd dat er geen bewaarmogelijkheden waren voor de voedingswaren enerzijds, en de aanvang van de vastentijd op Aswoensdag anderzijds en al het eten dat de winter had overleefd moest opgegeten worden tot iedereen vet genoeg was om de periode te kunnen overbruggen tot de nieuwe lente met nieuwe gewassen, zijn sommigen op Aswoensdag naar de kerk gegaan om een askruisje te gaan halen als teken van hun verbondenheid met de Katholieke Kerk en met hun ‘treurnis voor zonde’. Voor hun is Aswoensdag de eerste vastendag van een 40 dagen lange vastenperiode. In mijn kindertijd werd er nog echt gevast, met die verstande dat alles werd geminderd en er van ons ‘versterving’ werd verwacht en extra  ‘goede daden’. Vandaag zijn er zelfs al mensen die denken dat vegetarisch eten al vasten is, wat maakt dat ik al jaren alle aan het vasten zou zijn.  Wel geef ik toe dat in de jaren 40-60 van vorige eeuw het ontberen van vlees ook werd aanzien al zich een tekort aan doen. Toen was het doorheen het jaar trouwens de gewoonte om op woensdag en vrijdag niets van vlees te eten.  Op vrijdag mocht er dan wel vis gegeten worden. Snoep dat niet meer zo veel gegeten mocht worden, was voor ons kinderen toen wel al een opdracht, maar toch niet zo erg als men het nu zou moeten vragen aan jongeren. Vermoedelijk om dat men weet dat de huidige generaties zulk een vasten niet zouden kunnen verdragen wordt het hen ook niet meer opgelegd.

Een priester die een askruisje toedient op het voorhoofd.

Zo wel bij de Katholieken als bij de Moslims kan men een vasten van 40 dagen vinden waarbij eigenlijk wordt gehoopt dat mensen zich bezinnen en in die periode werkelijk alle moeite doen om het zondige van zich af te zetten, en zo niet te denken aan schunnige dingen of verkeerde gedachten te laten opkomen. Bij Katholieken wil  men in die periode in het bijzonder denken aan Jezus welke zo een 40 dagen ter herinnering aan de 40 jaren doortocht in de woestijn ook een periode doorbracht in de woestijn. Door te vasten zouden die Katholieken dan meer tijd moeten nemen om hun ‘Heer’ te ontmoeten, de bijbel te lezen, zich te bezinnen (bidden) en zich zo voor te bereiden op hun Pasen.

Velen vergeten hier bij dat het vasten terug gaat op oudtestamentische tijden (vgl. Leviticus en Numeri) maar ook op het Nieuwe Testament (vgl. Handelingen). Al in de eerste eeuw aten christenen geen vlees (van warmbloedige dieren) op vrijdag om zo de “kruisdood van Jezus” in ere te houden.

Hoe er werd gevast hing af van plaatselijke tradities en hierbij valt ook op dat in veel gemeenschappen de heidense gebruiken ook gretig intrek vonden.

Het ‘wintervasten’ van de Keltische monniken was een mildere variant dan de strenge vastentijd die aan Pasen voorafging. In plaats van het normale rantsoen, kregen monniken een half rantsoen brood, een klein stukje boter – als ze geluk hadden – en waterige melk. Dat kon worden aangevuld met bosvruchten, appels of bijvoorbeeld kool. {Haal de buikriem aan en vier de Keltische advent} (Merk hierbij op dat het daarbij steeds om het heidens Pasen van de Katholieken ging, dat niets vandoen heeft met de joodse en ware Christenen hun ‘paasviering‘)

Naargelang de streek waren er kloosters die alleen op maandag, woensdag en vrijdag vastten, terwijl anderen dat de hele week deden met uitzondering van zon- en feestdagen. Volgen sommigen moest dat ook wel omdat het anders zogezegd fysiek niet vol te houden was, want er moest gewoon worden gewerkt. Hierbij kan ik u verzekeren dat dit was omdat zij op de verkeerde wijze vasten en niet werkelijk volledig over gingen tot niets eten. (Als ik vastte ging ik van vaste voeding over tot vloeibare voeding om dan verder verscheidene dagen werkelijk niets te eten en slechts alleen zuiver water te drinken voor meerdere dagen, terwijl ik als danser toch zwaar werk verrichte, en dit over een periode van totaal zes weken, waarbij de meerdere dagen van helemaal geen voeding werden opgevolgd door een overgang van zeer lichte kruidenthees tot sterk verdunde fruit en groenten sappen, om dan van vloeibare voeding terug over te gaan tot vaste voeding.)

Voor zowel de Keltische monniken als kloosterlingen elders was het vasten bedoeld om het hoofd en hart helder te krijgen. Minder eten en meer biechten, bidden en boete doen, hielpen daarbij. In de aanloopperiode naar Kerst, zuiverden ze zo hun geest van alles wat er volgens de kloosterregel niet in thuishoorde. {Haal de buikriem aan en vier de Keltische advent}

Voor de lente vasten was de idee om zich voor te bereiden op de offergave van Jezus Christus, waarbij wij als nietige mens het ook op ons moeten nemen om iets op te offeren. Zo waren er de gebruiken om dingen met anderen te delen en zich speciaal in te zetten op de meer behoevende. Vandaag zijn er gerust nog steeds voldoende armen die alle hulp kunnen gebruiken. Vluchtelingen zijn er nu ook bij gekomen, alhoewel wij die in onze kindertijd ook kenden, de oorlogsslachtoffers en de voor het communisme op de vlucht gegane mensen. Op dat vlak is er eigenlijk niets nieuws, want oorlogsvluchtelingen zijn er steeds geweest, maar hun aantallen zijn nu wel zeer erg toe genomen en uitvergroot door de media.

Goede Vrijdag herdenkingsdag bij bepaalde christenen van de kruisiging en dood van Jezus op de heuvel Golgotha nabij de stad Jeruzalem – Kreusigingstriptychon, Rogier van der Weyden, 1445

Voor Katholieken is de vasten periode in de lente ook een tijd die opbouwt tot Goede Vrijdag, de dag waarbij zij het overlijden van Jezus herinneren.  Op die dag zwijgen de kerkklokken en haalt men het ‘tabernakel’ leeg. Wat daarna volgt met Stille zaterdag en Paaszondag is dan weer een verbintenis met een ander heidense gebeurtenis.

Ware Christenen echter zouden zich moeten onthouden van zulke heidense gebeurtenissen en tradities. Zij kunnen over gaan tot een 40 dagen van bezinning indien zij wensen. Daarbij kunnen zij denken aan de moeilijke jaren die de Israëlieten moeten doorgebracht hebben in de woestijn, bij de tocht naar het Beloofde land of het Heilige Land. Dat was trouwens wat Jezus er toe bracht om ook naar de woestijn te trekken om die gebeurtenis te herinneren en zich te bezinnen vooraleer hij zijn belangrijke publiek taak zou gaan opnemen.

Het kan gerust geen kwaad om ofwel deze Katholieke bezinningstijd of een andere periode ook even stil te staan bij die trektocht door de woestijn en na te denken over wat Mozes in die woestijn kreeg op de berg Sinaï. Daar werd aan Moses de Wet gegeven. Voorgaand weekend, op 6 en 7 Adar, herdachten wij die gebeurtenis en de optekening van de gebeurtenissen van Gods gekozen volk door Moses.

Zoals de Katholieke Kerk niet enkel de drie goden over nam van de Grieken en Romeinen voerde zij ook de gebruiken van andere drie-eenheden-godsdiensten zoals die van de Kelten in en nam ze er vele gebruiken van over. – Drievoudige godin (illustratie: Paul Dempsey)

Vast staat wel dat wij niet het Keltisch gebruik moeten over nemen om de overgang van donker naar licht op te nemen, zoals de Katholieken doen met o.a. Lichtmis en andere feesten.

Een belangrijk kenmerk van Imbolc – en daarmee van de godin Bríg en Sint Brigid – is het element vuur. Dit element is overgenomen in de katholieke traditie. Er bestaat bijvoorbeeld een oud verhaal waarin de naam van Sint Brigid verbonden wordt aan het gebruik van kaarsen in een heilige, religieuze ruimte.

…

Maria-Lichtmis wordt dus op 2 februari gevierd. Deze datum valt precies veertig dagen na Kerstmis, waarmee een afgesloten periode van geestelijke groei wordt gesymboliseerd. Op Maria-Lichtmis worden in de katholieke Kerk traditioneel kaarsen gewijd en wordt soms ook een speciale kaarsenprocessie gehouden voor aanvang van de eucharistieviering. {Keltische lente en katholieke kaarsjes: Imbolc voor beginners}

Vast en zeker mag onze bezinning dezer dagen niet leiden naar het heidense ‘Christelijk Paasfeest’ maar moet het dan een voorbereiding zijn op Pesach. Het moet er ons toe brengen om 14 en 15 Nisan waardig te herdenken.

Door te vasten kunnen wij de exodus herdenken en op 14 Nisan een speciale Vastendag houden vanwege de eerstgeborenen of bij de aanvang van 14 Nisan (‘s avonds) bijeenkomen voor de herinneringsmaaltijd waarbij wij Jezus zijn samenkomst in de bovenkamer te Jeruzalem herinneren. Die bijeenkomst horen wij jaarlijks als het voornaamste herdenkingsmoment van het jaar als hoogtepunt van het kerkelijk of religieus jaar te aanschouwen. die dag is dan ook de openingsdag voor 15-22 Nisan of Pesach.

Als wij werkelijk als Christenen willen door gaan moeten wij Christus Jezus volgen en zoals hem ons voorbereiden op Pesach. Hierbij komt het er op aan dat wij onze vriendschap met Jehovah voorop stellen. Als wij dat belangrijk vinden, willen we graag dat Hij blij is met alles wat we denken en doen. Wij moeten beseffen dat God het belangrijk vindt dat wij ons afhouden van alles wat onrein is. Daarmee moeten wij alles wat maar raakt aan heidense gebruiken terzijde leggen. doch moeten wij beseffen dat het vasten of het ‘ont-houden’ van iets bij alle volkeren voorkwam. Steeds hebben mensen beseft dat zij zich moesten reinigen. Al eeuwen hebben allerlei volkeren jaarlijks zich er toe genomen om hun lichaam te zuiveren. Ook wij willen ‘rein van hart’ zijn. Ook wij beseffen dat een gezuiverd lichaam belangrijk is voor onze gezondheid. Maar ook een gezuiverde geest is zeer belangrijk. De periode naar Pesach toegaande kunnen wij proberen onze geest te zuiveren, door ons te concentreren op dingen die zuiver en eerbaar zijn (Ps. 24:3, 4; 51:6; Fil. 4:8).

Ons helemaal ‘clean’ krijgen zal wel niet echt lukken, maar wij mogen er op aan dat Jehovah er gelukkig rekening mee houdt dat we onvolmaakt zijn. Hij weet dat er oneerbare gedachten in ons op kunnen komen. Maar in het besef dat het Hem verdriet doet als we zulke gedachten zouden voeden in plaats van ze te verwerpen (Gen. 6:5, 6) willen wij er ons op toe leggen om verkeerde gedachtengangen te vermijden. Daarom doen we alles wat we kunnen om onze gedachten rein te houden. Het is belangrijk dat we ons gevecht tegen verkeerde gedachten blijven benoemen in onze gebeden. Zo laten we zien dat we echt op Jehovah vertrouwen. Jehovah zal zulke gebeden beantwoorden door ons royaal zijn heilige geest te geven, waardoor we immorele gedachten beter kunnen weerstaan en eerbaar kunnen blijven.

Als je dus wil vasten, neem dan afstand van het Katholieke vasten, Goede Vrijdag en Stille Zaterdag, maar bereid je voor op 14 Nisan en kom dan samen met ons Jezus laatste avondmaal op Erev Pesach herinneren. die gelegenheid zal dit jaar (2017) plaatsvinden op maandag 10 april, gevolgd door Pesach op dinsdag 11 april. Noteer alvast deze data in uw agenda.

+

Voorgaande

Glimlach raam naar je ziel

Alleen ogen die geweend hebben kunnen helder zien

Adar 6, Matan Torah remembering the giving of Torah

Adar 7 Moshe’s review of the Torah contained in the Book of Deuteronomy

++

Vindt ook om te lezen

1. Advent een tijd voor reflectie
2. Op zoek naar spiritualiteit 2 Hoe te vinden
3. Exhortatie of Uiteenzetting – Exhortation
4. Paus roept op tot herontdekking van de vasten
5. Kapitalistisch vooruitgangsgeloof
6. Materialisme, “would be” leven en aspiraties #3
7. Christenen die het juiste hart hebben om anderen te roepen om naar God te komen
8. 16° Eeuwse Broeders in Christus
9. Ramadan en werkgever
10. Een goed idee om alle activiteiten gedurende een uur op een dag stop te zetten
11. De Afstraling van Gods Heerlijkheid
12. Vertrouwen, Geloof, Roepen en Toeschrijving aan Jehovah #16 Voordelen van het bidden
13. Rond artikelen van de voorbije weken
14. Reflectie van God
15. Een Konijn dat Paaseiren legt
16. Eieren leggende klokken en eieren verstoppende paashazen niets vandoen met Jezus opstanding
17. 1 -15 Nisan
18. 14 Nisan een dag om te herinneren #5 De te vieren dag
19. Vrijdag 3 april 2015 een dag voor verenigde samenkomst ter herinnering
20. Belangrijkste weekend van het jaar 2016
21. Lent, 40 days, meditation and repentance
22. Lenten Season and our minds and hearts the spiritual temple in which God seeks to live

+++

Aanvullend om te lezen

1. Haal de buikriem aan en vier de Keltische advent
2. Vlog Nature Quest: 24 uur alleen zonder eten in het bos
3. Vasten
4. Tournée Minérale –  En Route
5. De Ierse klaagzang van de drie Maria’s
6. Evaluatiedingen: Pasen in aantocht, tijd om meer naar buiten te gaan!
7. Vrolijk Pasen!
8. Pasen 2016
9. Pasen in Pyongyang
10. Waarom zegt niemand dit? 10 augustus is 222 en is in 2000 9/11.
11. Pinksteren: Het begin van de Christelijke kerk
12. Lent, and Advent, in Japan (midweek musings)
13. Lenten Season
14. Lent
15. What Is Lent?
16. Ash Wednesday
17. Prayer, almsgiving and fasting
18. 40 days & then some
19. To Quietly Dismiss, or Not?
20. Wake up and Watch!
21. Why we fast: understanding the Eucharistic Fast in the context of the Sacrament of the Eucharist
22. Sacred Struggle – Journeying through the Desert
23. Lent is Here and I’m Late Posting This!
24. Seeking His Kingdom
25. Tips For Making Your Lent More Fruitful
26. The Fidelity of Jesus ~ May we be faithful too!
27. A humbling experience
28. Palms to ashes

+++

Save

Related articles

• Thoughts for the day

Save

Saturnus, Janus, Zeus, Sol, donkerte, licht, eindejaarsfeesten en geschenken

Donkere dagen van het noordelijk halfrond

Doorheen de eeuwen heen zijn er zeer veel tradities door gegeven van een generatie naar de volgende. Vele mensen weten dikwijls niet meer waar een bepaalde traditie van kwam. Zo is er nu een tijd aangebroken waar bij de ene traditie de andere opvolgt. In verscheidene landen volgt het ene feestje het andere op.

Tijdens de donkere en koudere dagen op het noordelijk halfrond is het natuurlijk heel gezellig om wat meer licht en warmte de huiskamers en woonomgeving te laten binnentreden. Leuk versierde straten kunnen het op dagen waar het heel vroeg donker is of waar het helemaal donker blijft, opvrolijken.

Lichtjes en versieringen hoeven helemaal niets slechts in te houden, maar als wij aan bepaalde feesten willen meedoen moeten wij er ons wel bewust van zijn wat er achter die feesten kan liggen en of het, indien wij gelovig zijn, ons er niet beter van af houden.

Tweezijdige gezichten, zon, maan verleden, toekomst en toegang

Janus, de god met twee gezichten – Buste van Janus Bifrons in de Vaticaanse musea.

Tijdens de late Romeinse koningstijd werd in Rome een feest ingericht ter ere van de god Saturnus: de saturnaliën of saturnalia. De god  Saturnus was ooit koning geweest in Italië waar hij aan kwam per schip en voet aan wal zette in het koninkrijk van Janus de god van de doorgangen en het begin. Beide godheden werden in deze tijd van het jaar herdacht. De wisseling van de donkere dagen naar weer licht wordende dagen waren een ideaal moment om terug te blikken naar het verleden en vooruit te kijken naar de toekomst. Hierbij kwam Janus om de hoek kijken, die voornamelijk werd  afgebeeld als een man met twee gezichten (Janus Bifrons) of als een tweeling (Janus Gemini). Zijn twee gezichten representeerden oorspronkelijk de zon en de maan. Als god van vruchtbaarheid en leven noemde men hem Janus Consivius; als god die de dag begon, heette hij Janus Matutinus.In de donkere dagen werd het eten schaarser en ging men ook meer vlees eten daar uiteindelijk nog maar de beesten over bleven om op te eten. Buiten kon men toch niet veel doen dus binnen blijven was de boodschap en het daar gezellig maken door veel te schrokken en lol te maken.

De naam van Pater Janus (“vader Janus”) was al in de alleroudste eredienst van Janus een zeer gebruikelijke naam. Men vereerde hem zelfs als Divus Deûm, “de god der goden”. Hij werd in Romeinse gebeden voor alle andere goden genoemd omdat hij twee hoofden had waarvan het ene naar het verleden keek en het andere naar de toekomst. Maar om zich tot hem te wenden moest men wel via de god van de deur (ianua) gaan, de god van het begin en het einde, van het openen en het sluiten.

Goden die leiden naar een oppergod en feesten

Zodoende was het voor de Romeinen gekend dat hun oppergod Saturnus de weg naar de andere god Janus was. Hieromtrent vertelde de profeet Jeshua echter dat hij (Jezus Christus) de enige weg naar de Enige Aller Opperste God was. Dit kwam in niemands oren goed aan, noch bij de heersende Romeinen, noch bij de Joden die in hem dan ook een Godschenner zagen. Uiteindelijk kwam die figuur lelijk in de weg te staan voor de commercie van het Romeinse rijk. Doordat die leraar namelijk aanbidding van beelden verbood en zijn volgelingen zich daar aan wensten te houden viel die bloeiende verkoop ook stil naargelang er meer christenen kwamen. Ook gingen zich veel meer volgelingen van Jezus onthouden van de heidense feesten en gaven zij de heidense gebruiken op.

Saturnus, gravure naar prent van Goltzius (1597)

Op  17 december 497 VGT werd de tempel van Saturnus op het Forum Romanum in Rome werd gebouwd en vonden de eerste rituelen of eerste officiële Saturnalia plaats bij het instellen van het altaar ter ere van Saturnus. Oorspronkelijk het feest bij een dag maar Gaius Julius Caesar paste de Romeinse kalender aan en voegde twee dagen toe aan december. Dit zorgde ervoor dat de Saturnalia uitgebreid werd tot een drie dagen feest. Augustus legde administratief vast dat het feest drie dagen duurde, van 17 tot en met 19 december. Op 19 december werd dan de Opalia gevierd. Ops of Opis was de vrouw van Saturnus die werd geëerd voor haar vruchtbaarheid. Zij was evenwel niet alleen godin die over het ontkiemende leven van de veldvruchten waakte; ook het geboren worden van de kinderen en hun eerste verzorging en opvoeding stond onder haar hoede. Tijdens de donkere dagen en de tijd wanneer er niet op het land moest gewerkt worden maar de echtparen meer tijd met elkaar konden door brengen, konden ook meer kinderen gemaakt worden en werd deze godin daar dan ook voor verzocht. In de oudheid was zij dan ook de moeder godin die als het ware de tedere moeder, het pas geboren kind aan haar boezem legt, om het op te voeden en te geven wat het nodig heeft. Zij werd zeer dikwijls geïdentificeerd met andere godheden, bijvoorbeeld met Bona Dea, met Fauna, Fatua en Maia, soms ook met de Griekse godinnen Rhea–Cybele en Demeter.

Wanneer men zich in een gebed richtte tot om het even welke god, moest men eerst Janus aanroepen, want hij stond symbool voor de deur waarlangs alle andere goden te bereiken waren. De maand januari werd naar Janus genoemd en in de maand december vonden de saturnaliën plaats, het feest ter ere van Saturnus. En kwam er een einde aan de tweeheerschappij over het koninkrijk toen Saturnus plotseling verdween. Janus was ervan overtuigd dat hierbij goddelijke krachten gemoeid waren. Hij nam enkele maatregelen om Saturnus eer te bewijzen. Zo noemde hij het hele land waar hij koning van was ‘Saturnia’, bouwde een altaar ter ere van de god Saturnus en voltrok enkele rituelen voor de god die hij de Saturnalia noemde. Dat laatste moest het bewijs leveren dat de saturnaliën veel ouder zijn dan de stad Rome zelf.

De feesten ter ere van Saturnus, wiens Latijnse naam in de oudheid werd verklaard vanuit satus (= gezaaid, cf. sator = zaaier), van serĕre (zaaien), en ook vanuit saturare (= verzadigen), en geassocieerd werd met de landbouw, waren zo belangrijk dat iedereen er aan kon of moest deelnemen en de scholen vrijaf gaven. Het was ook streng verboden om op de feestdag van Saturnus een oorlog te beginnen. Rechtbanken waren gesloten en veroordelingen werden uitgesteld. Met andere woorden: het hele openbare leven lag stil. Iedereen kreeg dan ook de kans om mee te vieren en verzadigd te worden. Dit maakt van de Saturnalia een van de populairste feesten onder de bevolking.

Op 17 december begon het saturnaliënfeest om Saturnus eer te bewijzen, maar ook om het einde van het landbouwjaar te vieren. Normaal werd het hoofd tijdens godsdienstige rituelen bedekt met de toga, maar op de Saturnalia geloofden de Romeinen dat geen enkel slecht voorteken de feestelijkheden kon onderbreken. Na de offerplechtigheden was er buiten een officieel banket. Toen de mensen uit elkaar gingen, weerklonk de spreuk ‘Io Saturnalia’. Daarna trokken de meeste mensen huiswaarts om het feest thuis voort te zetten. Dit resulteerde vaak in buitensporige drink – en feestmaaltijden, waardoor saturnalia in het Latijn ook ‘orgie’ ging betekenen. Voor de volgelingen van Jeshua werd hen door de apostelen opgedragen zich niet aan zulke orgieën te gewagen. zij hoorden zich te onthouden van zulke uitzinnige feesten.

Tijd voor geschenken

Vele van de gebruiken van die feestdagen treffen wij heden ook nog aan. Zo gaven toen vrienden en familie geschenken aan elkaar welk wij nu ook bij veel volkeren als een gewoonte in deze tijd van het jaar zien. In vele gezinnen wordt er nu wel gedaan alsof zij van een speciaal iemand komen (vroeger waren dat de goden, nu elfjes, Sinterklaas of de kerstman). Traditioneel werden er kaarsen en aarden maskers of poppen gegeven. Dit ging terug op een verhaal over Hercules en de bevolking die oorspronkelijk aan de voet van de Capitolinus woonden. Een orakel had hen namelijk voorspeld dat men jaarlijks een aantal mensenhoofden en mannen ter ere van Saturnus moest offeren. Toen Hercules ter ore kwam welke wreedheden daar werden begaan, greep hij in. Hij stelde voor om de mensenhoofden te vervangen door aarden poppen en de mensenoffers door kaarsen. Vandaar kwam dus de traditie om deze geschenken cadeau te doen aan de gastheer als men uitgenodigd werd voor het diner. Of men gaf het aan mensen die het verdienden.

Een van de meest opvallende gewoonten van de Saturnaliën is dat de rollen slaaf – heer omgekeerd werden. Tijdens de maaltijd bijvoorbeeld werden de slaven bediend door hun heren. Ook tijdens het dobbelspel, dat normaal verboden was, maar voor de gelegenheid wel toegelaten werd, streden heer en slaaf op gelijke voet. Dit gebaar moest terug doen denken aan de “Gouden Jaren” onder Saturnus waarin er geen onderscheid gemaakt werd tussen de mensen. Het was een kans voor de heren om zo hun slaven te bedanken voor het geleverde werk.

Er bestaan nog altijd twijfels over wanneer het feest voor de eerste keer gevierd werd en hoelang het duurde, maar toch behoorden de Saturnaliën tot de opmerkelijkste en populairste religieuze feesten die in het Romeinse Rijk hebben plaatsgevonden. Het hele sociale leven lag stil op die dag, want iedereen nam deel aan het feest ter ere van de god Saturnus, die landbouw en welvaart over hun land had gebracht. Slaven konden die dag op gelijke voet met hun meester feestvieren en werden zelf door hen bediend, dit kan op zijn minst opmerkelijk genoemd worden. De Saturnaliën werden later, toen het Romeinse Rijk het christendom als enige toegestane geloof accepteerden, door de christenen overgenomen.

Zeus en de auguren

Diegene die godinnen en aardse vrouwen verleidde en een menigte onwettige kinderen verwekte maar de sterren in die donkere dagen al of niet deed oplichten was de oppergod en hemelgod en heerser over de wind, de wolken, de regen en de donder, Zeus. Men meende dat hij zijn macht over deze natuurkrachten zowel voor verwoestende als voor heilzame doeleinden aanwendde. Door de Romeinen werd hij Jupiter genoemd dat in dichterlijk Nederlands vroeger ook naar voor werd gebracht als Jupijn .

In absolute zin werd Zeus niet als de opperste der goden beschouwd, maar wordt soms afgebeeld als iemand die zich laat bedriegen en zich moet voegen naar de wil van de Schikgodinnen en het Noodlot. De romeinse tegenhanger oppergod Jupiter trouwde met Juno, maar hij had talloze minnaressen, zowel lagere natuurgodinnen als menselijke vrouwen, bij wie hij vele halfgoden verwekte. Zo was bijvoorbeeld Achilles een nakomeling van Zeus en Thetis. Bij prinses Alkmene verwekte hij (Zeus) Herakles. Zijn Etruskische tegenhanger is Tinia.

Als hemelgod bezat Jupiter of Zeus twee voorname functies, enerzijds die van weergod en anderzijds die van donder- en bliksemgod (waarvoor hij het meest gekend is). Als weergod beheerste hij de wind en de storm, maar nog veel belangrijker was het feit dat hij ook de regen bracht.

In Italië was het immers geen luxe een god te hebben die voor regen kon zorgen en we merken dan ook dat in de epitheta van Jupiter verwijzingen naar regen en water zitten. In zijn functie als donder- en bliksemgod kon de eveneens soevereine god auspicia (voortekens) doorgeven aan de augures, die deze hemeltekenen interpreteerden.

De auguren (augurs of augures) of vogelwichelaar waren priesters in het oude Rome. Hun taak was het waarnemen van de auspicia (“auspiciën”): het bepalen van de wil der goden aan de hand van de vlucht van de vogels. Het Nederlandse woord voor auspiciën is vogelschouw (avis vogel, spicere zien). De vlucht van de vogels en de stand van de sterren waren aanschouwd als belangrijke tekenen die over de toekomstigge gebeurtenissen konden vertellen. Astrologen en magiërs volgden daarom de loop van de sterren en dachten dat deze ook de koningen konden aankondigen. Zo volgden drie astrologen (in de volksmond drie wijzen genoemd) de bijzondere tekenen voor die periode in 4 VGT, het jaar van de volkstelling, waar Jozef en Maria van de stam van David zich ook naar het telbureau begaven en tijdens hun tocht in Bethlehem overnachtten.

Wijzen en een kerststal

Mattheüs zijn verslag verteld over drie wijzen, magiërs of astrologen, die eerst vanuit het Oosten naar Jeruzalem reisden, niet naar Jezus’ geboortestad, Bethlehem. Tegen de tijd dat ze eindelijk Bethlehem bereikten, bevond „het kind” Jezus zich niet meer in een stal maar in een huis. (Mattheüs 2:1-11). De vertaling „wijzen” zou van een Grieks zelfstandig naamwoord komen dat oorspronkelijk betrekking had op Perzische priesters die deskundig waren op het gebied van de astrologie. In de oorspronkelijke Griekse tekst staat μαγοι (magoi) wat magiër betekend of duidt op hen die sterren bestudeerden (sterrenkundigen) of sterrenwichelaars, astronomen, die ook werkten als priesters of koninklijke raadgevers.

De opvatting dat de Messias in Bethlehem, de stad van David, geboren zou worden, was ook in het Oosten bekend.

Volgens de rooms Katholieke Encyclopedie die verder vermeld

Dat de magiërs de ster beschouwden als een teken van de geboorte van de Messias, zou verklaard kunnen worden door hun kennis van de profetie van Bileam:

Ik zie hem, maar niet in het heden, ik aanschouw hem, maar niet van nabij; een ster komt op uit Jakob, een scepter rijst op uit Israël. (Numeri 24: 17)

De Hebreeuwse God van Abraham had zijn volk duidelijk te kennen gegeven dat hij niet van magie hield. Zij moesten zich er van onthouden. (Jesaja 47:13-15; Deuteronomium 18:10-12). Vermoedelijk is het om die reden waarom de astrologen niet door een engel van God van Jezus’ geboorte in kennis werden gesteld, alhoewel voor iedereen in de wereld wel de aankondiging van de bijzondere gezondene van God in meerdere verslagen was gegeven. Ook na hun bezoek werden zij door goddelijke tussenkomst in een droom gewaarschuwd geen verslag uit te brengen aan de slechte koning Herodes, omdat deze Jezus wilde doden. Daarom „trokken zij langs een andere weg naar hun land terug”.

Matthew 2:11-16 P.nl  Ze gingen het huis binnen en zagen de jongen met zijn moeder Maryam. Ze vielen op de knieën4 en aanbaden hem en openden hun schatten en deden hem schenkingen: goud, mirre en wierook.  (12)  Maar er werd hun in een droom getoond dat ze niet terug moesten keren naar Herodes, dus gingen ze langs een andere weg naar hun land.  (13)  Toen ze waren vertrokken, zie, de engel van JHWH verscheen in een droom aan Yawsef en zei: “Sta op, neem de jongen en zijn moeder en ontsnap naar Me?rén (Egypte) 5 en blijf daar tot ik met u spreek, want Herodes staat klaar het kind te zoeken om het te doden.”  (14)  Zo stond hij in de nacht op nam de jongen en zijn moeder en trok zich terug naar Me?rén (Egypte),  (15)  en hij bleef daar tot de dood van Herodes, zodat vervuld zou worden wat de JHWH had gesproken door de profeet die zei:
“Uit Me?rén6 heb ik mijn zoon geroepen.”  (16)  Toen Herodes zag dat de magúši de spot met hem hadden gedreven werd hij woedend en gaf opdracht en liet alle zonen van twee jaar en jonger in Bét-Lehem en haar omgeving doden, zoals hij had gehoord volgens de tijdsperiode van de magúši. (Mattheüs 2:11-16)

In vele landen kan men bij de kerstdagen een uitstalling zien van ezels, ossen en schapen in een stal rond het kindje Jezus.  Zulk een uitbeelding werd maar pas in 1223 in Greccio (Italië) ingevoerd door Franciscus van Assisi, die een ‘levende’ kerststal liet maken. Het waren de franciscanen die het gebruik in kerken en gezinnen, van zulk een uitbeelding van Christus geboorte in een stal, bevorderden.

De bekende kerststal op het Sint Pietersplein voor de Sint-Pietersbasiliek in Rome is een idee van Paus Johannes Paulus II dat in 1982 ten uitvoer werd gebracht. Sinds 1999 komt de 25 meter hoge boom uit Badia en het mos van de berg Fumaiolo bij Verghereto, waar de Tiber begint.

Een van de meerdere kerststallen tijdens een kerstuitstalling in de Basiliek van Koekelberg, Brussel

In de bekende levensgrote kerststal in Nederland van de Sint-Janskathedraal in ‘s-Hertogenbosch wordt niet alleen de stal uitgebeeld, maar ook een groot deel van de omgeving, het veld waar de herders de goddelijke boodschap ontvangen en mensen die op weg zijn naar de stal, zodat het gehele tafereel de hele lengte van het gebouw in beslag neemt. Ook in andere landen kan men grotere uitstallingen vinden.

Belangrijkheid van de geboortedag

Opvallend is dat in de bijbel nergens duidelijk de dag van Jezus geboorte vermeld staat, terwijl de dagen van zijn instelling van het Nieuwe Verbond, zijn lijden en overlijden wel degelijk aangegeven zijn.

Indien die geboorte dag zo belangrijk is als velen beweren is het wel vreemd dat God niet voorzien heeft dat het duidelijk zou zijn op welke dag dat was en wanneer deze gevierd moet worden.

Vreemd is het nu dat, alhoewel uit burgerlijke Joodse en Romeinse geschriften van destijds blijkt dat de gebeurtenissen in oktober plaats vonden, de mensen die geboortedag maanden later vieren op de dag van de god van het licht. Dit komt door de oude gebruiken om tijdens de donkere dagen de hemelgoden te gedenken en eer te brengen aan Zeus, Saturnus en Janus.

Inti Raymi, het feest van de winterzonnewende en het begin van het jaar – Guaman Poma De Ayala – El Primer Nueva Corónica Y Buen Gobierno (1615)

De feestdag die de Romeinen rond de winterzonnewende hielden voor hun zonnegod Saturnus was de geboortedag van de onoverwinnelijke zonnegod die op 25 december gevierd werd en door de latere christenen als de geboortedag van de “Zon der gerechtigheid” werd ingevoerd nadat zij ook Jeshua’s naam veranderd hadden in ‘Issou‘ of ‘Heil Zeus‘ ter goedschikking van de Romeinen die hen enkel wilden sparen en hun diensten laten uitvoeren als zij akkoord gingen om de driegodheid van de Romeinen aan te nemen. De twee godheid of godheid met twee gezichten en de driegodheid werden aldus de ‘Drie eenheid’ in het christendom waar Zeus de rol toebedeeld kreeg van Jeshua en ons de huidige naam Jesus of Jezus bezorgde.

Elementen uit het vroeg-christelijk en heidens geloof komen samen op dit mozaïek uit de derde eeuw; Christus als zonnegod Helios of Sol Invictus

Maria in de loop der tijden werd bij het verloop van de Christenheid naar het christendom naast Jezus geplaatst als een moeder god en godin van de aarde.

In Rome is er doorlopend een cultus van de zon geweest, die nooit verstoten is geweest door Syrische goden. Men dacht dat de “onoverwinnelijke zon” of beter “onoverwonnen zon” vertegenwoordigt werd door de zonnegod Sol invictus die evengoed Sol Oriens, Sol Indiges of gewoon Sol werd genoemd. Voor de geestelijke leiders die ingaven op de wensen van Constantijn de Grote moest Jeshua nu als Jesus of Jezus die onoverwinnelijke lichtbron zijn. Van de 4de eeuw af ziet men dan ook in de kerken de verering van ‘dat’ licht. In de donkere dagen werden dan ook de kaarsen rondgedragen en als offergaven aangeboden aan de godheid Jezus.

11 december was de winterdag die oorspronkelijk voor Sol en Luna, die identiek is aan de Griekse Selene. Selene is ook bijna altijd verbonden met een Moedergodincultus die tot het mesolithicum en zelfs het paleolithicum teruggaat. In de loop van de millennia is de maangodin zeer verbleekt en zo goed als uitgedoofd maar de Rooms Katholieke Kerk bouwde verder aan de cultus van de ‘Moeder gods’ en verhoogde nog de verering van Maria, welke in de zuiderse landen van Europa nog zeer veelvuldig wordt uitgeoefend. De vrouwelijke godheden en verder overwegend mannelijke godheden, die meestal met de zon werden geassocieerd, konden op de goedkeuring van de allerhoogste God der goden rekenen.

Door het plaatsen van de viering voor Jezus geboorte op 25 december kon dit voor de leden van de Katholieke Kerk ook het hoogtepunt worden van de gangbare winterfeesten van de heidenen, die ingingen op 11 december en eindigden op 6 januari, waarbij zijn koninklijke heerschappij wordt herdacht. Maar zoals bij de Romeinse feesten is de hoognacht voor velen op de overgang van 24 naar 25 december die door de heidenen in de tempels werd gevierd en door de Katholieken in hun speciaal gebouwde diensthuizen of kerken.

Wat doen volgelingen van Jezus in deze tijd?

Kerststal op de Grote Markt van Leuven

Als wij naar de kerstgebruiken zien merken wij dat er een overvloed van heidense gebruiken in geworteld zijn.

Als wij de achtergrond van de beschrijvingen van Jezus geboorte bekijken zien wij dat zij die tot christus Jezus willen komen geen prominentie of rijkdom hoeven bezitten noch te zoeken. In plaats daarvan moeten we net als Jozef, Maria en de herders God gehoorzamen en onze liefde voor hem bewijzen door geestelijke belangen boven stoffelijke zaken te stellen.

Het gaat in het leven niet om de stoffelijke dingen, maar om de geestelijke waarden. Jezus was niet naar de aarde gezonden om zijn eigen wil te volbrengen maar om Gods wil te verzekeren. de grootsheid in Jezus zit hem juist daarin dat hij als mens er in geslaagd is om volledig God Zijn Wil te doen en zijn eigen persoonlijkheid opzij te zetten om zich over te geven als loskoopoffer of zoenoffer tot de Allerhoogste God.

Willen wij door het leven gaan met een geloof voor God aanvaardbaar of geven wij de voorkeur er aan om door de mensen geliefd te worden en populair te zijn door met hun heidense gebruiken mee te doen?

Wij moeten beseffen dat redding enkel tot ons ter verwezenlijking kan komen door volharding en door een goede verhouding of relatie met Christus Jezus en tot zijn hemelse Vader, de enige Ware God, op te bouwen. dat zal niet lukken door te volharden in het uitvoeren van dingen waarover God zich negatief heeft uitgesproken.

Ook al mag Kerstmis als

„de vrolijkste en drukste tijd van het jaar voor miljoenen christenen en veel niet-christenen overal ter wereld”

aanschouwd worden moeten zij die zich een volgeling van Christus of ‘Christen’ willen noemen goed beseffen dat het niet die wereldse en heidense feesten zijn die wij moeten vieren. Jezus’ geboorte mag dan wel opmerkelijk zijn, indien God die gebeurtenis als een belangrijkheid zou aanschouwen had Hij daar ook wel nadruk op gelegd en zou Hij er ook meer gegevens over gegeven hebben, zoals de juiste datum.

Met het besef dat Jezus zijn eerste volgelingen ook veel meer waarde hechtten aan wat hun leermeester deed en wat hij hen leerde was het beslist niet Gods bedoeling dat Christus’ geboorte zijn leven als volwassen man zou gaan overschaduwen. Toch heeft Kerstmis ervoor gezorgd dat de persoon van Christus is overschaduwd door een mengelmoes van legenden en folklore.

Ook moeten wij terug denken aan de dagen dat Jezus zich ergerde aan hen die zich aan de joods religieuze feesten financieel beter wensten te maken.

John 2:13-16 P.nl  En het Pesach van de Yihúdi’s naderde en Yešúa ging op naar YÚrišlem.  (14)  En hij vond in de tempel diegenen die runderen, schapen en duiven verkochten en de geldwisselaars die [daar] zaten.  (15)  Toen maakte hij een zweep van touw en dreef hen allen en zelfs de schapen en runderen en geldwisselaars uit de tempel. En hij verstrooide5 hun wisselgeld en gooide hun tafels omver.  (16)  En tegen de degenen die duiven verkochten zei hij: “Haal ze weg en voer geen handel in het huis van mijn Vader!” (Johannes 2:13-16)

Daaruit en uit nog enkele andere voorvallen blijkt dat Jezus het vermengen van commercie en religie niet goedkeurde.

Apollo als zonnegod. Beeld voor een kerstman die door de lucht zweeft met zijn slede volgeladen met geschenken.

Ook kunnen wij vaststellen dat bepaalde heidense volken, zoals de Romeinen, Grieken en Azteken vieringen organiseerden voor de kering van de seizoenen en zonnestand. Met overdadige feestmaaltijden en het geven van geschenken en veel lawaai wensten zij mensen onder elkaar met de goden verzoenen. De kerkelijke autoriteiten wensten zich niet onpopulair voor te doen en hopten door het opnemen van de heidense gebruiken in hun rituelen de mensen ook naar hun kerken te lokken. Ze ’kerstenden’ deze winterfeesten door het de geboorte van Jezus te noemen in plaats van de geboorte van de zon.

Wij moeten God Zijn Woorden ter harte nemen en opvolgen wat Hij de mensheid geboden heeft te doen. Er zijn genoeg redenen om over te gaan tot het lezen van de Heilige Schrift. In de Bijbel kunnen wij vinden wat wij horen te doen en waar wij best ons van af houden. In dat Boek der boeken kunnen wij ook te weten komen welke feesten wij als volgelingen van Jezus en aanbidders van de Enige Ware God moeten houden.

In deze donkere dagen is het misschien niet slecht om eens op onderzoek te gaan naar wat de Bijbel zegt hoe wij ons horen te gedragen en wat wij moeten doen om God het best te behagen.

+
Voorgaande

Gelukszoeker

In de supermarkt kan je (g)een hoop kopen

++

Aanvullende lectuur

1. Op zoek naar het kostbaarste kerstgeschenk
2. Schepping geschenk van God
3. Het grootste geschenk ons gegeven
4. Een Groots Geschenk om te herinneren
5. Jezus van Nazareth #1 Jezus Geboorte
6. Jezus van Nazareth #2 De zoon van Maria
7. Jezus van Nazareth #3 De Zoon van God
8. Jezus van Nazareth #5 Zijn Unieke persoonlijkheid
9. Jezus van Nazareth #6 Zijn unieke macht
10. Jezus Christus is in het vlees gekomen
11. Jezus moest sterven
12. Geloof in Jezus Christus
13. Hoop op een man
14. Het zoenoffer
15. Zoenoffer
16. Redding
17. Redding door volharding
18. Politiek en macht eerste prioriteit #2 Arianisme, Nestorianisme en Monofysitisme
19. Politiek en macht eerste prioriteit # 3 Verhoging van Maria en de Heilige Geest
20. Niet goddelijkheid van Christus toch
21. God, Jezus Christus en de Heilige Geest
22. Drievuldigheid of Heilige Drie-Eeenheid
23. Is God Drie-één
24. Geloof in slechts één GodVoorbestaan van Christus
25. Groei eerste christenen
26. Met het geschenk van Jezus komt een geweldige verantwoordelijkheid
27. Lijden goegemaakt door Jezus’ loskoopoffer voor zonde
28. De Wet van de Liefde, basis van alle instructies
29. Een geschenk van 86.400 seconden
30. Reeds meer gekregen dan ik verdien
31. Azteekse en Romeinse tradities die ons nog steeds beïnvloeden
32. Kerstboomversiering en vruchtbaarheidsritus
33. Sjoerd Kuyper over Zwarte Piet en het Sinterklaasjournaal (column)
34. Toewijding van ons

+++

Verder op het net rond Kerstmis

1. Krans door het jaar heen #2 met kerst
2. Definitiedinsdag kerstspecial: Remdier
3. GML #4: Sinterkerst, marshmallows en Scrabble
4. De Friezen zijn er klaar voor
5. Mijn kerstmis
6. Kerst met een glimlach
7. Fijne kerstplaatjes
8. kerstkaarten!
9. DIY: superhysterische glitterkerstkrans
10. Kerst en Nieuw jaar in India
11. Kinderverhaal: Kerstontbijt
12. De gehele wapenrusting van God (2015/12/15) African American Christmas?
13. It’s beginning to look alot like christmas
14. Tweede Kerstdag.
15. Over grotten, feest en tandengeklapper
16. Deutschunterricht: Weihnachtsteller
17. My Christmas Wishlist 2015
18. Kerst spirit
19. Christmas
20. The origin of…Christmas
21. Merry Christmas everyone 

+++

Related articles

• Herb of the Day for December 14th is Hawthorn
• Willing to die for the One True God
• The Road Through Romans: Is Your Road God’s Road?
• Serving the Saints
• Atheism and the existence of God…Which is really true?
• And It Came to Pass . . .
• Solstice, Saturnalia and Christmas-stress