De ellendigste tendens van 2020

December 2019 bracht een eerste tijding van een soort virus dat in een marktplaats zou opgetreden zijn. Volgens China dat dit nieuws liefst niet kenbaar had gemaakt was dat vreemde nog ongekende virus dat in december 2019 in de stad Wuhan was uitgebroken, het coronavirus, van mens op mens overdraagbaar. De dokter die voor dat nieuwe dodelijke virus had gewaarschuwd was eerder wegens zijn slechte nieuwsvoering opgesloten in de gevangenis. Maar door de snelle verspreiding van het virus dat ook na het Chinese nieuwjaar buiten China werd gebracht, kon men de feiten niet meer stil houden. In Wuhan waar  zo’n elf miljoen mensen wonen werd de hoogste besmettingsgraad waargenomen in China en moesten de mensen zelfs 76 dagen lang in een harde lockdown, waarbij mensen helemaal niet naar buiten mochten. (Dus heel wat anders dan hier, waar meerderen steen en been kloegen.)

De nieuwsuitzending doorheen het jaar brachten ons allerlei corona weetjes. Uren radio en tévé geweld gingen aan dat coronavirus verloren. Soms leek het wel of er niets anders in de wereld gebeurde. Natuurlijk mocht Donald Trump op het palmares niet ontbreken. Met zijn bagatellisering van de “Chinese ziekte” en andere absurde uitlatingen mocht hij ook wel ons televisiescherm bijna dagelijks bezoedelen. Hierbij deed hij ons wel meermaals de ‘zure’ lach op anders ernstige gezichten brengen.

Naar het jaar 2020 dichter bij haar einde kwam doken wel wat meer positieve berichten op om die onverwachte pandemie klein te krijgen. Overall in de wereld waren dokters en verplegend personeel druk in de weer geweest om mensen er bovenop te helpen. Toch kwamen over geheel de wereld heel wat mensen te overlijden. 19.581 Belgen en 11.529 Nederlanders verloren het leven, wat niets lijkt te zijn tegenover de 346 000 doden die de Verenigde Staten moest optekenen, waarvan er honderd duizenden konden vermeden worden indien de president de nodige maatregelen had getroffen. In Nederland was de bevolking in 2019 nog gegroeid met 132.000 mensen, tot 17,4 miljoen inwoners, aldus het CBS. De sterkste groei sinds 1975, maar nu leek een uitdunningsslag begonnen te zijn.

Heel wat mensen in de rijkere landen vonden dat hun vrijheden werden beperkt en dat ze het oh zo moeilijk hadden dat ze het niet meer aan konden. Wat zij zeker niet zagen of niet in hun geest op riepen was datgene wat heel wat minder in het nieuws kwam maar daarom niet minder ernstig was.

De ellendigste tendens van 2020, waarvoor ook 2021 geen vaccin belooft, is namelijk die van vluchtelingenkampen en -stromen, en harde politieke dijken en dammen.2020 bracht geen einde aan de vluchtelingencrisis waarmee Europa al enkele jaren zit mee te kampen. Ook al mocht de pers er minder over gesproken hebben mochten wij dit afgelopen jaar  een recordaantal van bijna tachtig miljoen medemen-sen op de vlucht aantreffen. Ruim de helft van hen is ontheemd in eigen land, dertig miljoen hebben een erkende vluchtelingenstatus, ruim vier miljoen zijn in afwachting van hun asielaanvraag. Veruit de grootste massa’s vluchtelingen worden – geheel conform een populair politiek devies – ‘opgevangen in de regio’. In Turkije (uit Syrië), Colombia (uit Venezuela), Pakistan (uit Afghanistan) en Uganda (uit Zuid-Sudan, Congo en Somalië). Op een strookje als Libanon wonen naar schatting 1,5 miljoen vluchtelingen naast 4,5 miljoen Libanezen – en dan gebeurt juist dáár een ramp van nucleaire omvang, waarna de regering aftrad.

Erg genoeg waren er asielzoekers die ten einde raad hun tenten in brand staken, in de hoop beter onderdak te krijgen. Dit bracht hen echter in nog grotere ellende, onder de blote hemel in nachten die alsmaar kouder en natter werden. De komst van het coronavirus maakte de toestand nog nijpender, daar de gewone bevolking rond de kampen die mensen als een mogelijkedreiging begonnen te zien en hen afhield om verder hulp te bieden. De Verenigde Naties bleef vragen om extra noodhulp ter waarde van 500 mil-joen euro voor huisvesting, voedsel en gezondheidszorg. De extra belasting aftrek die door de Belgische regering werd beloofd voor giften aan goede doelen zal hopelijk toch ook iets extra hebben mogen bijdragen. De cijfers zijn hiervan nog niet gekend. Wel is geweten dat veel donoren toch nog aarzelden, want bij vorige acties bleek dikwijls het geld en goederen niet toe te komen waar het hoorde aan te komen. Omtrent Syrië was men ook bang dat het geld en de goederen in handen zou vallen van jihadistische strijdgroeperingen. Die bleven nog lange tijd doorvechten, omdat Idlib de laatste provincie was die nog niet in handen van Assad was en nog een goed toevluchtsoord leek.

De corona-epidemie beheerste zodanig het nieuws in 2020, en zeker in april, toen het virus zich wereldwijd uitbreidde en dagelijks duizenden levens eiste. Nieuws dat anders de voorpagina’s zou hebben bepaald, werd helemaal naar de marge geduwd. Waar dat sinds 2014 een burgeroorlog heerst, die aan meer dan 112.000 mensen het leven heeft gekost, kwam nog uitzonderlijk één Vlaamse reporter ons toch nog wat schrijnend nieuws brengen.

Over Jemen, bijvoorbeeld, wordt weinig meer vernomen. In het land, in het zuidwesten van het Arabische schiereiland, woedt de strijd vooral tussen de rege-ring en de Houthi-rebellen maar voort. Door bemoeienis van Saudi-Arabië, dat de soennitische regering steunt, en Iran, dat de Houthi’s steunt, bleef het conflict daar maar meer mensen verarmen en kampen met voedsel tekort maar ook met een tekort aan medische zorgen. Na vijf jaar oorlog is de helft van alle ziekenhuizen en klinieken verwoest. Er is gebrek aan voedsel, medicijnen en kleren. Miljoenen mensen dreigen te verhongeren.

Ook al mocht het positief lijken dat ISIS of Daesh zware tegenslagen had opgelopen in het Midden Oosten, konden zij ondertussen in Afrika nieuwe uitvalsbases oprichten. Dit deden zij door samenwerking met terroristengroeperingen als Al-Shabaab en Boko Haram. Aanslagen in Nigeria, Mozambique, Congo, Kenia en Somalië, kwamen eigenlijk onvoldoende aan bod in de Westerse media. Algerije en Ethiopië kwamen iets meer in de kijker doordat zuid Europa weer een toename van vluchtelingen te verwerken kreeg uit die streken.

Volgens de cijfers van de UNHCR zijn zestig miljoen vluchtelingen langdurig op de vlucht. De kans dat vluchtelingen naar hun land van herkomst terugkeren, neemt al jaren af. In de jaren negentig keerden nog anderhalf miljoen mensen terug, de laatste tien jaar is dat gedaald tot 385.000. Meer dan zestig miljoen vluchtelingen verblijven in landen of gebieden waar voedselschaarste en ondervoeding heersen, en waar de gevolgen van klimaat- en natuurrampen zich laten gelden. Een aanzienlijk deel van de tachtig miljoen vluchtelingen is nog kind: naar schatting zijn dat er tussen de 30 en 34 miljoen.